Araştırma Faaliyetleri ve Elde Edilen Bulgular: Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsünde "Yemeklik Tane Baklagil" çalışmaları ıslah ve yetiştirme tekniklerine yönelik olarak 1974 yılında başlamıştır. Bugüne kadar yapılan çalışmalar sonucunda 5 nohut (İzmir92, Menemen92, Aydın 92, Cevdetbey98, Sarı98); 3 bakla (Eresen87, Filiz99, Kıtık2003); 2 kuru fasulye (Noyanbey98 ve Cihan) ve 2 soya (Umut2002 ve Cinsoy) çeşidi tescil ettirilmiştir. Üretim izinli 1 soya çeşit adayı bulunmaktadır. Bu çeşitlerin değişik üretim bölgelerindeki çiftçilerimize tanıtılması amacıyla çok sayıda çiftçi şartlarında deneme ve demonstrasyonlar yürütülmüştür. Söz konusu çeşitlerin tohumluk üretimleri ETAE tarafından yapılarak üreticilere dağıtılmaktadır. Nohut Çalışmaları
1976 yılında başlatılan "Nohut Araştırma Projesi"nin amacı antraknoza dayanıklı, iri taneli, verimli çeşitlerin geliştirilmesi, bunlarla ilgili agronomik çalışmaların yapılması, araştırma bulgularının çiftçi şartlarında denemeler ve demostrasyonlarla üreticiye aktarılmasıdır. Değişik kaynaklardan temin edilen materyalin antraknoza dayanıklılığı açılan materyalle birlikte suni epidemi koşullarında gözlenmektedir. Ayrıca son yıllarda solgunluğun (Fusarium ssp.) verimi kısıtlayan bir faktör olması dolayısıyla doğal koşullarda solgunluk testleri yapılmaktadır. Bugüne kadar yapılan çalışmalar sonucunda erken ekimin verimi arttırıcı bir faktör olduğu belirlenmiştir. Nohutta 45x10 cm sıra arası ve üzeri mesafesi makineli ara çapaya olanak vermesi açısından en uygun ekim sıklığı olarak saptanmıştır. Yürütülen ıslah çalışmaları sonucunda orta irilikte ve antraknoza toleranslı 3 nohut çeşidi (İzmir92, Menemen92, Aydın92) ile iri taneli, antraknoza orta derecede toleranslı 2 nohut çeşidi (Sarı98, Cevdetbey98) tescil ettirilmiştir. Bakla Çalışmaları "Ege Bölgesi Bakla Araştırmaları Projesi" 1974 yılında başlatılmıştır. Projede baklanın yoğun üretildiği veya üretime uygun bölgelerin ekolojik koşulları içinde verimini ve niteliklerini yükseltmek amaçlanmıştır. Projenin ilk yıllarında yerel populasyonlardaki genetik varyasyondan yararlanma amaçlanmıştır. Bu bağlamda Sakız populasyonunda yapılan tek bitki seleksiyonları sonucunda 1987 yılında Eresen87 çeşidi kuru tane tüketimi için tescil ettirilmiştir. Islah materyalinin incelenmesinde ve devam ettirilmesinde hem mesafe izolasyonu, hem rezerv tohumluk yöntemi hem de serada böcekten izole koşullarda tohumluk üretimi yöntemi kullanılmıştır. 1980 yılında, yabancı tozlaşma oranının yerli çeşitlerde % 5-9; yabancı çeşitlerde % 4-25,4 arasında olduğu saptanmıştır. 1985-1994 yılları arasında varyasyonu genişletmek amacıyla melezleme çalışmaları yürütülmüştür. Sakız populasyonunda taban arazilerde 25 bitki/m2, kıraçta 30 bitki/m2'nin en fazla verimi verdiği ortaya konmuştur. Sıra arası mesafesinin tabanda 30 cm, kıraçta 40 cm olduğu bulunmuştur. Tescil ettirilen Eresen87 bakla çeşidine ait en uygun bitki sıklığının 25 bitki/m2 olarak belirlenmiş; mekanizasyon açısından 45 cm sıra arası mesafesinin en uygun olduğu saptanmıştır. Tescilli diğer çeşitler Filiz99, Kıtık2003 ve Salkım çeşitleridir. Bu çeşitlerin tohumluk üretimleri yapılmakta ve çiftçilere dağıtılmaktadır. Soya Çalışmaları
Soya tarımında Ege Bölgesinde gerek ana ürün, gerekse ikinci ürün ekimlerinde yüksek verimli ve vejetasyon süresi en uygun çeşitlerin saptanması önem taşımaktadır. 1981-1988 yılları arasında yürütülen çalışmalarda Güney Ege'de Mitchell, Büyük Menderes ovasında Williams, Küçük Menderes ve Gediz ovalarında ise Amsoy-71, Woodworth çeşitleri ilk bakla yüksekliği, verim ve erkencilik özellikleri bakımından uygun bulunmuşlardır. Ege Bölgesinde yaygın üretim sistemleri içinde bir baklagil çapa bitkisi olan soyanın yer almasının teknik ve ekonomik yönden yararlı olduğu belirlenmiştir. 1982 yılından itibaren soya yetiştirme tekniği ile ilgili çalışmalar yürütülmüş, Ege Bölgesinde ikinci ürün koşullarında sıra arası mesafesi daraldıkça verim, ilk bakla yüksekliği ve bitki boyunun arttığı tespit edilmiştir. 1984 yılında başlatılan melezleme çalışmaları başlamıştır Umut 2002 (2002) ve Cinsoy (2010) çeşitleri tescil ettirilmiştir. Bu çeşitlerin tohumluk üretimi ana ve ikinci ürün olarak yapılıp tohumlukları üreticilere dağıtılmaktadır. Altınay çeşidi de üretim iznini almış olup çeşit tescil denemelerinde yer almaktadır. Kuru Fasulye Çalışmaları Enstitümüzde kuru fasulye çalışmaları "Ege Bölgesi İkinci Ürün Kuru Fasulye Araştırmaları Projesi" adı altında 1984 yılında başlamıştır. Projenin başlangıçtaki amacı; Ege Bölgesinde kuru fasulyenin ikinci ürün olarak denenmesi, hastalıklara dayanıklı, verimli, makineli tarıma uygun hatların kısa zamanda seçilip tohumluğunun üretilmesi, tescil ettirilmesi ve yetiştirme teknikleriyle beraber çiftçiye aktarılmasıdır. İkinci ürün ekimi için 20 Haziranın uygun olduğu saptanmıştır. Temin edilen hatlar gözlem bahçesinde denenerek bölgeye uygun hatlar seçilmiştir. 1999 yılından itibaren çalışmalar Ödemiş-Bozdağ'da ve uygun bölgelerde yürütülmektedir. Noyanbey98 ve Cihan çeşitleri tescil ettirilmiştir ve çeşitlerin tohumluk üretimleri Bozdağ'da yapılmaktadır. Bitki Genetik Kaynakları Çalışmaları Yemeklik tane baklagiller genetik kaynakları projesinin amacı, toplama, üretim, yenileme, karakterizasyon ve değerlendirme yaparak materyalin uzun süre saklanmasını sağlamak ve bu materyale ait bilgi birikimini oluşturmaktır. Türkiye'nin farklı ekolojik koşullarında yetiştirilen yemeklik tane baklagiller; bakla (Vicia faba L.), kuru fasulye (Phaseolus vulgaris L.), nohut (Cicer arietinum L.), börülce (Vigna ungiuculata L.), bezelye (Pisum sativum L.) ve mercimek (Lens culinaris Medik.) türleridir. Bu türlere ait yerel populasyonların toplanması, çoğaltılması ve özelliklerinin tanımlanarak değerlendirilmesi projenin temel amaçlarıdır. 1964 yılından bugüne kadar Türkiye'nin tamamına yakın kısmında toplama programları yürütülmüştür. Çeşitli illerden toplanan nohut örneklerinde morfolojik karakterizasyon ve ön değerlendirme çalışmaları yürütülmüş, çok sayıda materyal tarla koşullarında suni epidemi altında yanıklık (Ascochyta rabiei), soğuğa tolerans ve doğal koşullarda solgunluk açısından gözlenmiştir. Bitki başına tane verimi, biyolojik verim (kg/ha), bitkide bakla sayısı, siyah nokta, pigmentasyon, olgunluk gün sayısı, yüz tane ağırlığı ana bileşenleri oluşturan özellikler olarak tespit edilmiştir. Ayrıca baklada moleküler ve morfolojik karakterizasyon çalışması ile börülcede morfolojik karakterizasyon çalışması yürütülmektedir. Yurt dışındaki yabancı kuruluşlarla işbirliği yapılarak değişik bölgelerde bakla gillerin yabani akrabaları için survey ve toplama çalışmaları yürütülmüştür. Yerel populasyonlar ve yabani türler hastalıklara, zararlılara ve çevresel stres faktörlerine dayanıklılık genleri içerirler. Bu nedenle, bu genlerin kaybolmadan koruma altına alınması ve bitki ıslahında kullanımı tarımsal üretime katkı yapacaktır. |
