​

İzmir'de bulunan Tahıl Pas Hastalıkları Araştırma Merkezi (TPHAM), pas salgınlarına etkili bir şekilde müdahale edebilmek için ulusal buğday ıslah programlarına sağladığı stratejik destek ile çiftçilere, karar vericilere ve yayımcılara yardımcı olmaktadır.

Tahıl pas hastalıklarıyla mücadele etmeye yönelik küresel bir girişim

Erken Tespit                                    

İzmir'de faaliyet gösteren TPHAM, pas hastalıklarından etkilenen ülkelere erken uyarı ve stratejik rehberlik sunmaktadır. Bilim insanları ve tarım uzmanları, pas hastalığının yayılışını daha iyi takip etmek, izlemek ve hastalığın yayılışını önlemek amacıyla çalışmaktadır. Erken tespit ve iyi organize edilmiş bir iletişim, salgınların zararlı etkisinin en aza indirmenin anahtarıdır. TPHAM, bu çalışmalara kritik destek sağlamayı amaçlamaktadır.

Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsündeki TPHAM, 2012 yılında tahıl pas hastalıklarıyla mücadele edebilmek amacıyla bilimsel çalışmaları desteklemek isteyen diğer bölge ülkeleri ile işbirliği içerisinde kurulmuştur. Günümüzde, TPHAM, tahıl pas izleme sistemi işbirliğinden hassas fenotipleme platformu olarak hizmet vermeye varan pas hastalıklarına ilişkin bir dizi işle iştigal eden önemli bir bölgesel enstitüdür. Ayrıca, TPHAM pas dayanıklılık ıslahı yanında pas patolojisi konusunda da paydaşlar ve işbirliği yapılan kurumların kapasitelerinin geliştirilmesini de göz önünde bulundurmaktadır.

TPHAM, bölgesel pas sörveyi ve hastalık izlemesi, pas patojenlerinin fizyolojik ırklarının takibi ve izlenmesi ile birlikte, daha kapsamlı çözümlerin geliştirilmesi ve bunlara öncülük edilmesi için yeni imkânlar da sunmaktadır.

Dünya Çapındaki Beş Merkezden Biri

TPHAM, pas hastalıkları ile mücadele etmek üzere, Danimarka, Fransa, Kanada ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki gelişmiş pas laboratuvarları ile birlikte çalışarak bilimsel çalışmalar konusunda küresel işbirliği yapmaktadır. Buna ek olarak, TPHAM, Orta ve Batı Asya ile Kuzey ve Sahra Altı Afrika'daki ulusal ıslah ve patoloji programları ile de işbirliği içerisindedir.

Ana Hizmetler

TPHAM, ileri teknolojiye sahip biyogüvenlik imkânları ile tahıl pas hastalıklarına farklı çözümler bulmak ve bunlara öncülük etmek üzere 2018 yılından beri hizmetlerini genişleterek sürdürmektedir. TPHAM ülkelere, yeni ırkları tanımlamak için ve bölgesel hastalık epidemilerini izlemeye yönelik bilimsel uzmanlık ve hizmetler sunmaktadır. Bu hizmetlerin kapsamı:

• Bölgesel pas sörveyi ve tahıl pas patojenlerinin izlenmesi
• Çeşitli Afrika ülkelerinden gelen tahıl pas patojenlerinin bölgesel olarak pas ırkı analizi
• Pasa dayanıklı genlerin etkinliğini ve patojenik varyasyonun saha değerlendirmelerini izlemek için sörvey ve uluslararası pas kapan nörserilerinin dağıtımı ve koordinasyonu
• Farklı pas türlerine dayanıklılığın tespiti için ulusal ve uluslararası ıslah programlarının buğday ve arpa germplazmlarının hassas fenotipik ve moleküler taraması

• Belirli agroklimatik koşullarda pas hastalıklarına en dayanıklı buğday çeşitlerinin tavsiyesi ve entegre mücadele paketlerinin çiftçilik sistemlerine dahil edilmesinin tanıtılması
• Orta, Batı Asya ve Kuzey Afrika (CWANA), Sahra Altı Afrika ve Kafkasya bölgesinde bilgiye dayalı ortak bir dilin geliştirilmesi amacıyla eğitim için bölgesel bir pas eğitim platformu ve iletişim ağı

TPHAM, bölgesel tahıl pas hastalıkları bilgi ağı aracılığıyla dört ana alanda hizmet vermektedir:

• Bölgesel ve küresel pas örneklerini güvenli bir şekilde kabul etmek ve depolamak üzere uluslararası standartlara göre inşa edilen ve BSL3 seviyesinde biyogüvenliğe sahip  tahıl pas laboratuvarında  pas ırklarının analizi
• Ulusal ve uluslararası ıslah programlarından elde edilen senede 60.000 hattın sarı pas, kara pas ve kahverengi pasa karşı tepkilerini değerlendirme kapasitesine sahip bir fenotip belirleme platformu
• Pas dayanıklılığının ve patojenitenin moleküler karakterizasyonu
• İşbirliği yapılan ülkelerde ulusal pas laboratuvarlarının kapasitesinin geliştirilmesi ve desteklenmesi

Tahıl pas hastalıkları sürdürülebilir üretim için dünya çapında önemli bir tehdit arz etmektedir. Sıcaklık ve yağış düzenlerindeki mevcut değişiklikler ile bu hastalıkların agresif ve daha önce görülmemiş ırkları birçok yerde ortaya çıkmaktadır. Örneğin, yalnızca geçtiğimiz son on yılda sarı pas, Suriye, İran, Türkiye, Etiyopya, Fas ve Batı Asya'daki çeşitli ülkeler ile Orta ve Güney Asya'daki buğday ekim alanlarını etkilemiştir.

Bu problemle etkili biçimde mücadele etmek üzere, dünyadaki uluslararası tarımsal araştırma merkezleri ve ulusal araştırma sistemleri pas epidemisini daha etkili bir şekilde önlemek üzere işbirliklerini kuvvetlendirmektedirler. Bu stratejiler,  hastalığın yayılımını belirlemek için pas sörveyi ve erken uyarı sistemleri ile birlikte durmaksızın pasa uzun süre dayanıklı yeni buğday çeşitlerini geliştirmektir.

İzmir'de kurulu bulunan TPHAM, Orta ve Batı Asya ile Kuzey ile Doğu ve Güney Afrika "Buğday Kuşağı"nın merkezinde yer almaktadır. Bu bölgeler dünyanın toplam buğday ve arpa üretiminin yaklaşık %40'ını sağlamaktadır. Türkiye'nin Akdeniz iklimi, bölgesel ve uluslararası bitki genetik materyallerinin üç pas ırkına (sarı pas, kara pas ve kahverengi pas)  karşı değerlendirilmesi için en uygun koşulları sağlamaktadır.