​​​

Ulusal Tohum Gen Bankası


Ulusal Tohum Gen Bankası Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü bünyesinde 1964 yılında kurulmuştur. Bu gen bankası dünyadaki ilk gen bankalarından biri olma niteliğini de taşımaktadır 1970’li yılların başından bu yana uluslararası standartlara uygun olarak faaliyet gösteren Ulusal Tohum Gen Bankasında, ülkemiz orijinli bitki genetik kaynaklarına ait yerel çeşitler, ıslah edilmiş çeşitler, bazı önemli karakterlere sahip ıslah hatları, kültür bitkilerinin yabani akrabaları, doğal florada mevcut, diğer yabani türler, geçit formları ve endemik türlere ait tohum örnekleri bulunmaktadır. Ulusal Tohum Gen Bankasında 3.339 türe ait 55.000’ den fazla tohum örneği günümüz ve gelecekteki bitkisel araştırmaların kullanımına hazır bir şekilde kaybolmadan saklanmaktadır ve emniyet yedekleri Türkiye Tohum Gen Bankasında yapılmaktadır.
Ulusal Tohum Gen Bankası Türkiye bitki genetik kaynaklarının korunması ve bu zengin çeşitliliğin araştırmacılar ve gelecek kuşaklarca sürdürülebilir kullanımını sağlamakla sorumludur. Türkiye bitki genetik kaynaklarını korumak ve gelecek nesiller için sürdürülebilir kullanımını sağlamak amacıyla, sürvey, toplama, muhafaza (ex situ ve in situ), üretim, yenileme, karakterizasyon, değerlendirme, eğitim ve farkındalık çalışmaları yürütülmektedir.

​

15 Ağustos 1992 tarih ve 21316 sayılı "Bitki Genetik Kaynaklarının Toplanması Muhafazası ve Kullanılması Hakkında Yönetmelik" ile ülkemizde mevcut bitki genetik kaynaklarının toplanması ve muhafazası görevi Bakanlığımıza verilmiştir. Yönetmeliğin ikinci maddesi gereği; Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü koordinatörlüğünde, Bakanlığımıza bağlı Araştırma Enstitüleri,İl Müdürlükleri bu konuda yapılacak çalışmalarda görev almaktadır. Söz konusu görevler belli prensiplere göre yürütülmektedir. Ulusal Gen Bankası koleksiyonları araştırıcıların taleplerine açık tutma prensibi gereği, sadece araştırma amaçlı kullanıma açık olup, ticari amaca yönelik dağıtım yapılmamaktadır. Ulusal Gen Bankası koleksiyonlarının, ev bahçeleri, ticari ve başka amaçla dağıtımının yapılması mümkün değildir. Resmi olmayan talepler değerlendirmeye alınmadığından, Kurum yetkilileri ve Üniversitelerin Bölüm Başkanlığı kanalıyla gönderilen resmi talepler karşılanmaktadır. Ulusal Gen Bankasında muhafaza edilen koleksiyonları, en iyi şekilde kullanabilmek, bu materyali kullanacak araştırıcıların çalışmalarına yardımcı olabilmek için aşağıdaki koşularda tohum sağlanır:


  • Materyalin bankada dağıtımının açık tutulabilmesi için üretim çalışmaları yapılmakta, özellikle yabancı döllenen türlerde üretim/yenileme çalışması uzun süre almakta ve masraflı olmaktadır. Kullanılmayacak materyal taleplerinin önlenmesi amacıyla projeler bazında tohum yollanmakta ve projenin onaylanmış olması istenmektedir.
  • Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Ulusal Gen Bankasına ulaşan materyal talepleri incelenmekte, Gen Bankasındaki koleksiyonlar taranmakta ve dağıtıma uygun materyal varsa Materyal Talep Formu yollanmaktadır. Talep Formundaki şartlar kabul edilip, imzalanmadan tohum yollanmamaktadır. Bu işlem toplama bilgisi anonim kullanıma açılan materyal için de geçerli olup materyal dağıtıma uygunsa gönderilmektedir.
  • Ulusal Koleksiyonları araştırma amaçlı taleplere açık tutma prensibi gereği, Ulusal Gen Bankasından dağıtılan tohum örneklerinin miktarı, uluslararası standartlara göre belirlenmekte (20-100 tohum), 100 tohum örneğini geçmemekte ve bu sayının üzerindeki talepler karşılanmamaktadır.
  • Ulusal Gen Bankasında muhafaza edilen bir türe ait tüm bilgiler ve koleksiyonlar dağıtıma uygunluğuna bağlı olarak set halinde gönderilememektedir.
  • Materyal Talep Formunda belirtildiği gibi Ulusal Gen Bankasından gönderilecek genetik kaynakları materyali ticari amaçla kullanılamamakta, materyal dağıtımının yapıldığı kişi ve kuruluşlar, 3. şahısa/kuruluşa dağıtımını yapmama taahhüdüne uymalıdırlar.
  • Ulusal Gen Bankasındaki koleksiyonları daha iyi kullanabilmek ve araştırıcıların çalışmalarına yardımcı olabilmemiz için, gönderilen materyal üzerinde elde edilen bilgilerin, tohum örneğinin ait olduğu Gen Bankası kayıt numarası ve her bir karakter ve karakter durumunun açıklamaları ile birlikte, gözlem değerlerinin, Excel formatında, elektronik ortamda Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsüne bildirmesi gerekmektedir. Bu bilgiler, karakterizasyon ve değerlendirme veri tabanına işlenmektedir. Araştırma tamamlandığında söz konusu bilgileri göndermeyen kişi, kurum ve kuruluşlardan yapılan yeni materyal talepleri, geri bildirim yapılıncaya kadar karşılanmayacaktır.​

​

15 Ağustos 1992 tarih ve 21316 sayılı "Bitki Genetik Kaynaklarının Toplanması Muhafazası ve Kullanılması Hakkında Yönetmelik" ile ülkemizde mevcut bitki genetik kaynaklarının toplanması ve muhafazası görevi Bakanlığımıza verilmiştir. Yönetmeliğin ikinci maddesi gereği; Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü koordinatörlüğünde, Bakanlığımıza bağlı Araştırma Enstitüleri ve İl Müdürlükleri bu konuda yapılacak çalışmalarda görev almaktadır. Bu çalışmalar 1977 yılından itibaren Ulusal Bitki Genetik Kaynakları Araştırma Projesi çerçevesinde yürütülmektedir.


Türkiye, florasında yayılış gösteren doğal bitki türleri ve tarımı yapılan kültür formlarının zenginliği ile bitkisel çeşitlilik yönünden büyük bir potansiyele sahiptir. Türkiye'de mevcut bitkisel çeşitliliğin günümüzden geleceğe aktarılması, bunların korunması ve saklanması ile mümkün olacaktır. Ülkemizdeki bitki genetik kaynaklarının toplanması ve muhafazası konusunda duyarlı olan ve iş bilirliği yapmak isteyen herkes Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü bünyesindeki Ulusal Gen Bankasında muhafaza edilmek üzere bilgileri ile birlikte tohum örneği gönderebilir. Uzun süreli muhafaza koşullarına uygun nitelikte olan her tohum örneği, göndericinin adı ile kaydedilir ve muhafazaya alınır. Ulusal Gen Bankasına aşağıda belirtilen hususlara uyan tohum örnekleri muhafaza alınır:


Ulusal Gen Bankamızda belli özelliğe sahip materyal muhafaza edilmektedir. Bunlar; Türkiye orijinli yabani türler, Türkiye'ye has yerel çeşitler (köy populasyonları), Türkiye'de tescil ettirilmiş çeşitler ve özelliği kesin olarak belirlenmiş orjini belli ve kayda alınmış (hastalık ve zararlılara dayanıklılık, kurak-soğuk, tuz vb. stres faktörlerine dayanıklılık, yüksek kalite özelliği gibi) ileri hatlardır. Islah çalışmalarında kullanılan, yukarıda belirtildiği gibi belirli bir özelliği tescil edilmemiş ve orjini belli olmayan çalışma materyali Ulusal Gen Bankasında uzun süreli muhafazaya konu olmamaktadır. Ulusal Gen Bankasında bu özellikleri içermeyen ıslah programlarının çalışma materyalinin muhafazası yapılmamakta olup çalışma materyalinin muhafazasından ıslahçı sorumludur.


Yerel çeşitler (köy çeşitleri); uzun yıllardan beri yöre çiftçileri tarafından ekimi yapılan, yöreye has, ıslah edilmemiş, hiçbir şekilde Bakanlığımız, özel veya resmi herhangi bir kurum veya kuruluş tarafından tohumluk olarak verilmeyen veya satılmayan çeşitlerdir. Her köyden farklı yerel çeşit tohum örnekleri ayrı ayrı alınmalı, öncelikle taze ve o yılın üretiminden, tarladan hasat edildikten sonraki tohum örnekleri tercih edilmelidir. Tohum örnekleri sağlıklı ve uygun koşullarda muhafaza edilmiş ise, çiftçinin bir önceki yıl ürününden ambardan da alınabilir. Yerel çeşit tohum örnekleri Ulusal Gen Bankasına,  (Yerel Çeşit Tohum Örneklerini Toplama Formuna işlenen, bilgileri ile birlikte Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsüne gönderilmelidir. Söz konusu bilgilerin derlenmesinde, ( Yerel Çeşit Tohum Örneklerinin Toplanması ve Nakledilmesi Talimatından yararlanılabilinir.


  • Türkiye tabiatında mevcut yabani nitelikli bitki örneklerinin tohumları, yaşam ortamlarında popülasyonun devamlılığına olumsuz bir etki yapmadan toplanmalı, toplama bilgileri ( Bitki Toplama Formuna işlenerek, bilgileri ile birlikte Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsüne gönderilmelidir. ( Bitki Toplama Formu elektronik ortamda doldurularak, Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsüne e-mail yoluyla da gönderilebilinir.
  • Alınan tüm tohum örnekleri kuru, böceksiz, sağlam olmalıdır. Tohumlar kesinlikle ilaçlanmamalı ve ilaçlanmış olmamalıdır.
  • Muhafazaya alınacak tohum örneklerinde canlılık ve rutubet testleri yapılacağı, orta ve uzun süreli muhafaza olmak üzere iki set halinde saklanacağı için eğer yeterli miktarda tohum varsa, yem bitkileri gibi küçük tohumlu örneklerde 50-100 gram, nohut gibi büyük tohumlu örneklerde en az 400 gram tohumun gönderilmesi gerekmektedir.
  • Gen Bankasında tohum örneklerinin uzun süreli muhafazaya alınabilmesi için, yerel çeşit ve yabani tür ise toplama bilgileri, (toplamanın yapıldığı il, ilçe/köy, enlem, boylam, yükseklik ve tohuma has kuraklığa dayanıklık, erkenci, pişken gibi bilgiler) tescilli çeşit ise özellik belgeleri, ileri/durulmuş hat ise kayıt bilgileri (orijin, kayıt kayıt özelliği v.b.) ile birlikte gönderilmesi gerekmektedir. Bu bilgilerin yazılmasında Yerel Çeşit (köy çeşitleri) Tohum Örnekleri Toplama Formu veya Bitki Toplama Formu kullanılması gerekmektedir.
  • Gönderilecek tohum örnekleri bez torbaya veya kese kağıtlarına konulabilir. Kese kağıdı kullanılacaksa, gönderilme sırasında zarfların yırtılıp, tohumların karışmasını önlemek için, zarflar ayrı ayrı naylon poşete konmalıdır. Toplanan örneklere 1'den başlamak üzere örnek numarası verilerek etiketlenmeli ve tohum listesi hazırlanmalıdır. Her tohum için yazılan etiket bez torba veya kese kağıdının içine konmalıdır. Söz konusu etikete tohumun adı, örnek nosu, toplama yapılan il/ilçe/köy adı yazılmalı ve listede yazılan ile örneğin üzerine verilen numaranın aynı olmasına dikkat edilmelidir.
  • Gönderilecek tohum örnekleri zarf veya torbaları açılmayacak ve tohumları birbirleri ile karışmayacak şekilde çuvala veya kutuya konularak, ambalajın üzerine EGE TARIMSAL ARAŞTIRMA ENSTİTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ, Menemen 35661 İZMİR, Tel : (0232) 846 13 31/011 yazılmalıdır. Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü'ne kargo ile ödemeli gönderilebilinir.
  • Tohum örnekleri Ege Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü'ne gönderildikten hemen sonra kargonun tarafımızdan takip edilebilmesi için, Enstitü'ye faks, telefon veya e-mail ile bilgi verilmesi gerekmektedir.

Tel: 0 (232) 846 13 31 (5 hat)/012
Faks: 0 (232) 846 11 07