Su ürünleri yetiştiriciliği (Akaukültür), her türlü su ortamında balık, kabuklu deniz ürünleri, algler ve diğer organizmaların üremesi, yetiştirilmesi ve hasat edilmesidir. Akaukültür su kaynaklarımızın verimli kullanımı, üretim artışı, artan su ürünleri talebinin karşılanması, doğal stokların desteklenmesi, yeni istihdam imkânlarının yaratılması ve ihracatın geliştirilmesi açısından büyük önem arz etmektedir. Bu nedenle ülkemizde su ürünleri yetiştiriciliğinin geliştirilmesi genel bir politika olarak benimsenmiştir. Su ürünleri üretiminde artışı sağlayacak en önemli geliştirme alanı su ürünleri ıslahı ve yetiştiriciliğidir.
Akuakültür bölümünde aşağıda belirtilen konularda Ar-Ge yapılmaktadır.
- Islah ve seleksiyon uygulamalarında moleküler tekniklerin uygulanması
- Yerli ıslah hatlarının oluşturulması
- Balık yetiştiriciliğinde biyoteknolojik uygulamalar
- Yetiştiricilik alanları ve taşıma kapasitesinin belirlenmesi
- Balık besleme ve alternatif yem kaynakları araştırmaları
- Canlı yem geliştirme çalışmaları
- Endemik mikro ve makro alg türlerinin üretim araştırmaları
- Yetiştiricilikte alt yapı ve teknik geliştirilmesi
- Yeni balık türlerinin kültüre alınması ve kültür özelliklerinin geliştirilmesi
Akuakültür bölümünde kalkan, alabalık ve mersin balıklarının üretimi yapılmaktadır. Üretilen balıkların bir kısmı kendi damızlık stoklarını oluşturmaları için üreticilere satılırken, bu balıkların bir kısmı ise doğal stokların zenginleştirilmesi maksadıyla doğaya salınmaktadır. Ayrıca, yerel türlerinin akuakültüre kazandırılması maksadıyla kefal, pisi, mavruşgil, kırlangıç ve midye üzerine deneysel üretim çalışmaları yapılırken, Ege ve Akdeniz'de ticari boyutta yetiştiriciliği yapılan levrek ve çipura gibi balık türlerinin Karadeniz şartlarında büyütülmesi denemeleri yapılmaktadır.
Akuakültür çalışmaları neticesinde kazanılan deneyim ve bilgi birikimi Su Ürünleri Gösteri Merkezi (ADC)'nin eğitimleri ve Bakanlığımız eğitim yayım projeleri kapsamında üreticilere aktarılmaktadır.
Bunların yanında Akuakültür bölümünce deniz, kara ve göllerde üretim tesisi kurmak ve üretim kapasitesi değiştirme, göllerde taşıma kapasitesi belirleme konularında üreticilere ve Tarım ve Orman il Müdürlüklerine teknik destek verilmektedir.
Akuakültür bölümünde aşağıda belirtilen üniteler bulunmaktadır.
Deniz Balıkları Üretim Ünitesi
Yassı deniz balıkları üretiminde kullanılmak üzere kurulmuş olan kuluçkahane, yaklaşık 700 m2 kapalı alana sahiptir. Halihazırda kalkan balığı üretiminde kullanılmakta olup diğer potansiyel deniz balıkları üretiminde de kullanılması planlanmaktadır.
Tesiste; mekanik sistemler ile araştırma ve üretim birimleri mevcuttur. Mekanik sistemler; su alım sistemi, filtrasyon sistemi, sterilizasyon ve dezenfeksiyon sistemi, ısıtma ve soğutma sistemi, havalandırma sisteminden ve soğuk muhafaza yem deposundan oluşmaktadır. Araştırma ve Üretim birimleri ise yem bölümü, anaç bölümü, larva üretim bölümü, yavru büyütme bölümü ve laboratuar birimlerinden oluşmaktadır. Üretim ünitesine gelen deniz suyu; 18 m, 40 m ve 55 m derinlikten olmak üzere 3 farklı noktadan alınmaktadır.
Karadeniz Alabalığı Kuluçkahanesi (RAS 1)
Bu ünite 10 m3 su kullanım hacminde olup, tatlı su ve deniz suyu ile çalıştırılma özelliğine sahiptir. Sistemde su değişim oranı günlük %10 olarak ayarlanmıştır. Sistemde kullanılan su çalışılacak metod ve materyale uygun olarak filtre edilmektedir (yumurta inkübasyonunda 1 µ, ön beslemede 50 µ, yavru büyütmede 10 µ gibi). Fiziksel filtrasyon için otomatik filtre, torba filtreler ve kartuş filtreler kullanılmaktadır. Biyolojik filtrasyon için biyofiltre ve UV kullanılmaktadır. Sistem otomatik oksijen kontrol sistemi ile sürekli izlenmekte ve suyun oksijeni sürekli 7-9mg/l arasında tutulmaktadır. Ayrıca sistemde soğutma ünitesi olup, su sıcaklığı istenilen düzeyde sabit tutulabilmektedir.
10 yıldır kullanılan ünitede şimdiye kadar Karadeniz alabalığı yumurta inkübasyonu, ön besleme ve büyütme çalışmaları yapılmıştır.
Karadeniz Alabalığı Damızlık Ünitesi (RAS 2)
Kapalı devre damızlık ünitesi Enstitümüzün FAO-GFCM finansörlüğünde kurmuş olduğu bir ünitedir. 46,5 m 3 su kapasitesine sahiptir. 7 m3 su hacimli 6 adet damızlık tankı mevcuttur. Filtrasyon sistemi; mekanik filtre, protein ayrıştırıcı, biyolojik filtre, UV ve ozonlama ünitesinden oluşmaktadır. Sistem hem tatlı su hemde deniz suyu ile çalıştırılabilmektedir. Sistemde; oksijen, sıcaklık, pH, ozonlama miktarı anlık takip edilmektedir. Sisteme entegre edilen soğutucu ile suyun sıcaklığı istenilen sıcaklığa ayarlanmaktadır. 2019 yılı temmuz ayında faaliyete geçen ünitemizde hali hazırda Karadeniz alabalığı damızlıkları tutulmaktadır.
Mersin Balığı Üretim Ünitesi
Enstitü bünyesinde Rus mersin balığı (Acipenser gueldenstaedtii), sivriburun mersini (Acipenser stellatus), mersin morinası (Huso huso) ve Sibirya mersini (Acipenser baerii) türlerine ait damızlık stoğu oluşturulmuştur. Bu mersin balığı damızlık stokları bölgedeki alabalık üretim tesisleri ile işbirliği yapılarak, söz konusu tesislerde barındırılmaktadırlar.
Deniz Kafes Ünitesi
Bu ünite 10 adet 4x4 m2 ve 2 adet 6x6 m2 boyutlarında polietilen kafesler, plastik yüzer dubalardan oluşan yürüme yolu ve yaşam mahallinden oluşmaktadır. Kafeslerin kurulu bulunduğu Yomra Limanında deniz suyu derinliği 10 m olup, kafes ağ derinliği 6 m olarak sabit tutulmaktadır. Kafeslerde Karadeniz alabalığı, mersin (Karaca mersini, Sivriburun mersini, mersin morinası), Levrek ve kefal türlerine yönelik çalışmalar yapılmaktadır.
Canlı Yem Ünitesi
Enstitümüzde yetiştiricilik çalışmaları yapılan türlerin kritik larva süreçlerini desteklemek amacıyla uygun miktarlarda alg, rotifer, daphnia ve artemia üretilmektedir. Bu nedenle, bölümümüz yukarıda bahsi geçen projelerin birçoğunda larvaların besinsel ihtiyaçlarına göre canlı yemden toz yeme alıştırma süreçlerinde iş paketleri vasıtasıyla aktif olarak çalışmaktadır. Kalkan larva yetiştiriciliğine uygun plankton türleri plankton stok odasında bulunmaktadır.
Bu türlerin saflaştırılması, muhafazası ve küçük ölçekli üretimleri tam kontrollü olarak labaratuvar içerisinde yapılmaktadır. Burada belli bir yoğunluğa ve hacme ulaşan (< 30L) plankton türlerinin büyük ölçekli üretimleri labaratuvar dışında oluşturulan tamamen ayrı kısımlarda yapılmaktadır. Mikroalg kültürlerinin büyük ölçekli üretimleri sera ve açık ortamda yapılmakta,dır. Sera da kullanılan tanklar 100-1000 litre hacimde olup akrilik malzemeden yapılmış, açık alandaki tanklar ise hacimleri 2-8 ton aralığında olup PVC malzemeden yapılmıştır. Rotifer kültür yığın üretimleri kuluçkahane içerisinde ayrı oluşturulmuş bölümde 100-1000 litre aralığındaki PVC malzemeden üretilmiş olan konik tanklarda yapılmaktadır. Atmeia açılımları ise 20-100 L aralığındaki şeffaf tanklarda yapılmaktadır. Üretilen mikroalgler konsantre makinesi ile konsantre hale getirilerek sıvı veya dondurulmuş olarak depolanmakta, rotifer ve artemianın besin değerinin arttırılmasında ve yeşil su tekniği olarak larva tanklarında kullanılmaktadır.
Mikroalg, Rotiferler, Artemia ve Daphnia
İlk önce, bir canlı yem olan yeşil alg (Nannochloris sp) yoğun canlı stoğumuzu beslemek (yeşil su tekniği) için kıyı yerleşkelerimizde yüksek miktarlarda üretilir. Bu yoğun stok üretim sezonumuz boyunca, kapalı alanda yoğun kültürü yapılan B.rutindiformis veya B.pilicatilis gibi rotifer türlerini beslemek yada bir sonraki yılın stok başlangıcını oluşturacak saf stoğumuzun beslemesinde kullanılmak amacıyla; konsantre makinası yardımıyla konsantre edilmekteder.
Kuru maya ve red pepper; rotifer ve artemia beslenme ve de zenginleştirme sürecinde kullanılmaktadır. Bu canlı yemler; üretim sezonunun erken dönemlerinde Mersin balığı, Karadeniz kalkanı ve Karadeniz alabalığının larvalarını beslemek ya da proje yapısına göre diğer yetiştiriciliğe aday türlerin akuakültür uygulamalarında denemeler için kullanılırlar. Ayrıca, daha sonraki süreçlerde kalkan balığı ve Karadeniz alabalığı yavuları ya da uygulamaya bağlı olarak diğer türlerin beslenmesi için Artemia metanauplii üretimi de yapılmaktadır.
Su Ürünleri Yetiştiriciliğinde Alan Seçimi ve Alan Belirleme Çalışmaları
Proje kapsamında, Türkiye'nin kara sularındaki tüm potansiyel deniz ürünleri alanları belirlenecektir. Enstitümüz Karadeniz bölgesinden sorumludur. Potansiyel bir deniz ürünleri yetiştirme sahasının belirlenmesi için bazı çalışmalar yapılmış ve bu alan hakkında çok fazla bilgi toplanmıştır. Kültür balıkçılığı potansiyelini belirlemek için önemli olan faktörler 4 ana başlık (ekolojik, biyolojik, yasal ve sosyo-ekonomik) altında incelenmiştir. Alan seçiminde ana parametreler sıcaklık aralığı, tuzluluk, deniz alanı, yüzey alanları ve su derinliği, kıyı şeridinden uzaklık, zemin yapısı, barınak, erişim, hizmetler, yerel altyapılar ve tehlikelerden oluşmaktadır. Potansiyel alanları belirlemek için mevsimsel su örneklemesi, mevzuat ve literatürün değerlendirilmesi, paydaşların durumu vb. konularındaki çalışmalarımız devam etmektedir.
Tamamlanmış Projeler
Kalkan çalışmaları
- Ekonomik Deniz Balıkları Kültürü Projesi: Orta Karadeniz'de Kalkan (Scophthalmus maximus) Araştırması (1990-1991)
- Ekonomik Deniz Balıkları Kültürü Projesi: Doğu Karadeniz'de Turbot (Scophthalmus maximus) Araştırması (1991-1992)
- Karadeniz'de Kültür Balıkçılığının Geliştirme Projesi: Kalkan (Psetta Maxima) (1997-2005)
- Yetiştiricilik Yoluyla Üretilen Kalkan Balığı Yavrularının Doğal Stoka Katılımları ve Biyoekolojik Özelliklerinin İncelenmesi (2000-2005)
- Karadeniz'de Kalkan Balığı Yetiştiriciliğinin Araştırılması: Pazar Boyuna Kadar Büyütme (2000-2003)
- Karadeniz'de Balık Yetiştiriciliğini Geliştirme Projesi: Kalkan Balığında Sürdürülebilir Larva Üretiminin Araştırılması (2005-2007).
- Kalkan Yetiştiriciliği Tekniklerinin Geliştirilmesi (Psetta maxima) (2007-2010)
- Diploid (2n) ve triploid (3n) Karadeniz kalkan balığının yetiştiricilik performansının karşılaştırılması: büyüme, üreme, anormallikler, et kalitesi ve hastalıklara karşı duyarlılık (2009-2011) (TÜBİTAK 1001)
- Karadeniz'de Kalkan Yetiştiriciliğinin Geliştirilmesi (Psetta maxima) (2011-2014)
- Karadeniz Kalkan Balığında(Psetta maxima) Fotoperiyod İle Döl Alım İmkanlarının Araştırılması (2014-2015)
İzmit Körfezi'ndeki Kalkan Çalışmalarının Yeniden stoklanması ile ilgili Araştırma ve Geliştirme Projesi (2016-2019)
Alabalık çalışmaları- Ekonomik Deniz Balıkları yetişririciliği Projesi: Gökkuşağı Alabalığı için En Uygun Stok Yoğunluğunun Değerlendirilmesi (Oncorhynchus mykiss) (1992-1993)
- •Deniz Kafeslerinde Yetiştirilen Gökkuşağı Alabalığının (Oncorhynchus mykiss) Ekonomik Başlangıç Ağırlığının Belirlenmesi (1994-1997)
- Karadeniz Bölgesi Su Ürünleri İşletmelerinin Yapısal Analiz ve Verimliliğinin Belirlenmesi (1998-2000)
- Karadeniz Alabalığının Biyo-Ekolojik Özelliklerinin ve Kültür Olanaklarının Belirlenmesi (Salmo labrax Pallas, 1811) (1998-2002)
- Karadeniz Alabalığının Yetiştiriciliği ve Balıklandırma Amacıyla Kullanımı (2002-2005)
- Karadeniz Bölgesi'nde Organik Balık Yetiştiriciliği Olanakları Üzerine Araştırma (2003-2005)
- Karadeniz Alabalığının (Salmo trutta labrax Pallas, 1811) Özel Sektöre Tanıtımı (2007-2009)
- RAS yöntemi ile Sürdürülebilir Su Ürünleri Yetiştiriciliği (2007-2009)
- Karadeniz Alabalıklarının Beslenme Gereksinimlerinin Belirlenmesi (Salmo labrax) (2011-2014)
- Karadeniz Alabalık Anaç Yönetimi'nde Moleküler Genetik Tekniklerin Kullanımı (2011-2014)
Küçük Boydaki Gökkuşağı Alabalıklarının Karadeniz İle Buluşması (2018-2020)
Mersin çalışmaları- Türkiye'de Mersin Balığı Populasyonlarını Geri Kazanımı: Habitat Değerlendirmesi ve Yeniden stoklama (2008-2011) (FAO-TCP Projesi)
- Mersin Balığı ve Deniz Alabalığı Balıkçılık ve Rehabilitasyon Programı Önerileri (1989) (FAO / TCP Projesi)
- Karadeniz Bölgesi'nde Mersin Balığı Yetiştirme Olanaklarının araştırılması (2001-2005)
- Mersin Balıkları Populasyonlarının Mevcut Durumlarının Belirlenmesi ve Yetiştiricilik İmkanlarının Araştırılması (2006-2010)
- Mersin Balığı Yetiştiriciliği ve Korunması Stratejisinin Geliştirilmesi (2011-2014)
- Sibirya Mersini (Acipenser Baerii Brandt,1869) Gözlenmiş Yumurtalarının Kapalı Devre Sistemde Kuluçkalanması ve Yavru Üretim Başarısının Araştırılması (2011) (Özel Sektör İşbirliği Projesi)
Mersin Balığı Yetiştiriciliğinde Damızlık Stok Yönetimi (2015-2017)
Diğer Türler- Doğu Karadeniz'de Midye Yetiştiriciliği (Mytilus gallopravincialis) - Araştırmacı (TAGEM-IMARES; 2013-2014)
- Pisi Balığı (Platichthys flesus luscus Pallas, 1811)'nın Biyo-Ekolojik Özelliklerinin ve Kültüre Alınabilirliğinin Araştırılması (2007-2010)
- Sciaenidae Familyası Balıklarından Mavruşgil (Sciaena umbra) ve Kötek(Umbrina cirrosa) Balıklarının Biyo-ekolojik Özelliklerinin Belirlenmesi ve Kültüre Alınabilirliğinin Araştırılması (2007-2010)
- Japon Balığının Sınırlı ve Döngüsel Besleme Stratejisinin Büyümesine Etkilerinin İncelenmesi (Carassius auratus Linnaeus, 1758) (2011-2012), TÜBİTAK 1002
- Kırlangıç Balığının (Chelidonichthys lucerna L., 1758) Yetiştiricilik İmkanlarının Araştırılması (2014-2019)
- Doğu Karadenizde Dağılım Gösteren Bazı Kefal Türlerinin (Mugil cephalus L. 1758 ve Liza aurata, Risso 1810) Kültür Özelliklerinin Belirlenmesi (2015-2017)
- Karadeniz'de Levrek Yetiştiriciliği (1994-1998)
Karadeniz'de Çipura (Sparus aurata L., 1758) Yetiştiriciliği (1994-1998)
Diğer Yönlerle İlgili Çalışmalar
- Karadeniz Kalkan Balığı (Psetta maxima) Sperminin Dondurulmasında Antioksidan Kullanımı ve DNA Hasarı Üzerine Etkileri (2021- 2024), TAGEM
- Alabalık Islah Hatlarının Oluşturulmasında Moleküler Genetik ve Biyoteknolojik Yöntemlerin Kullanımı (2019-2024) (2019-2024), TAGEM
- Gökkuşağı Alabalığı (Oncorhynchus mykiss) Yetiştiriciliğinde Kriyopreserve Edilmiş Spermin Kullanım (Suni Tohumlama) Başarısının Belirlenmesi(2017-2021), TAGEM
- Bazı Fitobiyotik Katkılı Diyetlerin Karadeniz Alabalığı (Salmo labrax Pallas, 1811) Beslenmesinde Kullanım Olanaklarının Araştırılması (2017-2021), TAGEM
- Denizlerde Potansiyel Su Ürünleri Yetiştiricilik Alanlarının Belirlenmesi (2018-2021), TAGEM
- Mersin Balıklarında Yetiştiricilik Tekniklerinin Geliştirilmesi (2019-2024), TAGEM
- Küçük Boydaki Gökkuşağı Alabalıklarının (Oncorhynchus mykiss) Karadeniz ile Buluşması (2017-2020), Özel Sektör İşbirliği Projesi.
- Waterwon Su Yapılandırıcı Ekipmanlarının Su Ürünleri Yetiştiriciliğine Etkileri (2019-2020), Özel Sektör İşbirliği Projesi.
