​Birim Hakkında 

       Serin İklim Tahılları Bölümü Enstitümüzün kuruluşu (1969) ile birlikte çalışmalarına başlayan ilk bölüm olmuş ve o günden bugüne çalışmalarını genişleterek devam ettirmektedir.

     Tahılların Ülkemizde %80'in üzerinde bir paya sahip olması, bu bitki türlerinin stratejik olarak önemini, bölgemizde ise tarıma elverişli arazilerin hala % 80'inde serin iklim tahıllarının üretiminin yapılması bu yöndeki çalışmaların önemini ortaya koymaktadır.  Türkiye tarımında önemli bir yere sahip olan buğdayın, Erzurum ilini de içerisine alan Kuzeydoğu Anadolu Bölgesindeki toplam ekim alanı 517 bin ha, Doğu Anadolu Bölgesinin tamamında ise 820 bin hektardır. Ortalama dekara verim ise 150-170 kilogramdır. Bölgede temel geçim kaynağının hayvancılık oluşu, işlenebilen arazilerin küçük ve çok parçalı oluşu, çiftçinin ekonomik gücü ve bilgi seviyesinin düşük oluşu; bölgeye mekanizasyon, modern tarım tekniklerinin ve yeni çeşitlerin girişini zorlaştırmaktadır. Tescilli çeşitler, lokal çeşitlerin iki mislinden daha fazla verim potansiyeline sahip olmasına rağmen, bölgemizde hastalıklara hassas, kışa mukavemetleri zayıf, verim potansiyelleri düşük lokal çeşitlerin kullanımı yaklaşık %60 düzeyindedir. Bölgemizde daha yüksek verimli, hastalık ve zararlılara, soğuk ve kurağa daha dayanıklı, aynı zamanda kaliteli buğday, arpa ve tritikale çeşitleri geliştirmek için çalışmalarımız hızla devam etmektedir. Buna ek olarak bu türlerin üretimini sınırlayan faktörlerin etkileri minimuma indirilmelidir. Soğuğa dayanıklı çeşitlerin geliştirilmesi bölgede önemli bir verim artışına ve dolayısıyla milli ekonomiye büyük katkı sağlayacaktır. Ülkemizde soğuğa dayanıklı buğday çeşitleri geliştirme çalışmaları Enstitümüzde başlatılmış, bu çalışmaları ülkesel hatta uluslararası boyuta taşıyabilmek için gerekli projeler hazırlanmış, Kalkınma Bakanlığı'na sunulmuş olup sonuçlanması beklenmektedir.

       Tescil ettirilen çeşitlerin çiftçiye benimsetilmesi ile bölgede buğday verimi arttırılacak böylece hem üreticiye hem de ülke ekonomisine büyük katkı sağlanmış olacaktır.  Bunun yanında Tarım İl Müdürlükleri, özel sektör, üniversite ve çiftçilerle iş birliği yapılarak, en az %50 verim artışı ile bölge üretimini arttırmak diğer önemli amaçlardandır.

    Yürütülen ıslah çalışmaları sonucunda kuru şartlar için 8 adet kışlık ekmeklik buğday (ŞAHİN, LANCER, DOĞU-88, PALANDÖKEN-97, ALPARSLAN, NENEHATUN, KIRİK VE AYYILDIZ), sulu şartlar için 3 adet ekmeklik buğday (KARASU-90, YILDIRIM VE DAPHAN), 1 adet kışlık arpa (OLGUN) ve 1 adet kışlık tritikale çeşidi (ÜMRANHANIM) geliştirilerek bölge çiftçisinin hizmetine sunulmuştur. Daha yüksek verimli, soğuğa dayanıklı kaliteli yeni çeşitler geliştirebilmek için ıslah çalışmaları devam etmektedir. Islah çalışmalarının yanı sıra yetiştirme tekniği, biyotik ve abiyotik faktörlere dayanıklı çeşit geliştirme çalışmaları da sürdürülmektedir.

 

                                                                      TOHUMLUK ÜRETİMLERİ

      Buğday, arpa ve tritikale çeşitlerimizin elit, orijinal ve sertifikalı tohumluk üretimleri Enstitümüzce yapılmaktadır. Aynı zamanda Ümranhanım tritikale ve Ayyıldız buğday çeşitlerimizin kısmi üretim hakkı BÜKE Tarım A.Ş' ye devredilmiş olup, tohumluk ihtiyaçları bu şirketten karşılanabilmektedir (www.buke.com.tr).

 

                                                                 HASTALIKLARA DAYANIKLILIK

       Islah çalışmalarımızın bir amacı da hastalıklara dayanıklı çeşit geliştirmektir. Bölgemizde görülebilen pas hastalıkları, kar küfü ve diğer hastalıklara karşı dayanıklılık seleksiyon kriterlerimizden olup, tescile sunduğumuz çeşitlerin hastalıklara karşı da dayanıklı veya toleranslı olması hedeflenmektedir.

 

Birim Resimleri 

​

Sonuçlanan Projeler 

Erzurum Kıraç Şartlarında Lancer Kışlık Ekmeklik Buğday Çeşidinde (T. aestivum L.) Fosfor ve Azot Uygulama Miktarlarının Tespiti

Ali Safi KIRAL¹Hasan ÖZCAN¹

         Buğdayda optimum verimi elde etmek amacıyla 1986-1988 yılları arasında bitki için gerekli olan azot ve fosfor dozlarını belirlemek için yapılan bu çalışmada; azotun 0, 5, 10, 15, 20 kg N/da dozları ile fosforun 0, 3, 6, 9, kg P₂O₅dozları kullanılmıştır. Denemede Lancer buğday çeşiti kullanılmış olup deneme tesadüf blokları denem desenine göre 3 tekerrürlü olarak yürütülmüştür. Yapılan çalışma sonucunda optimum verimi elde etmek için 6 kg N/da ve 6 kg P₂O₅ /da kullanılması gerektiği ortaya konmuştur.

 

Erzurum Kıraç Şartlarında Ekim Zamanlarının Değişik Buğday Çeşitlerinin Tane Verimine Etkileri

Hasan ÖZCAN¹ Aysun ACAR¹

        Ekim zamanı buğdayda verimi etkileyen en önemli unsurlardan biridir. Bu araştırma 1990-1991 yılları arasında bölünen bölünmüş parseller deneme desenine göre 3 tekerürlü olarak yürütülmüştür. Denemede Lancer buğday çeşiti kullanılmıştır. Çalışmada değişik ekim zamanlarının buğdayda verim üzerine etkileri araştırılmıştır. Yapılan denemede üç farklı ekim zamanının (15 Ağustos-1 Eylül, 1-15 Eylül ve 15 Eylül-1 Ekim ) buğdayda verim üzerine etkileri araştırılmıştır. Yapılan çalışmanın sonucunda en fazla verimin 1-15 Eylül tarihleri arasında ekimin yapılmasıyla elde edilebileceği belirlenmiştir. Ayrıca ekim zamanının gecikmesi ile birlikte verimde önemli düşüşlerin meydana geldiği tespit edilmiştir.

 

Doğu Anadolu Bölgesi Nadas-Buğday Sisteminde En Uygun Toprak İşleme Zamanının Tespiti

Hakan Mete DOĞAN¹Murat OLGUN¹Telat YILDIRIM¹

        Doğu Anadolu Bölgesi'nde üç lokasyonda (Erzurum-Merkez, Aşkale ve Ilıca) yürütülen bu araştırmada nadas- buğday sisteminde dört değişik toprak işleme zamanı ve iki değişik alet kombinasyonu denenmiştir. Deneme 1989-1990 yılları arasında 3 lokasyonda bölünen bölünmüş deneme desenine göre 3 tekerrürlü  olarak yürütülmüştür. Denemede, Sonbahar (Ekim-Kasım), erken İlkbahar (15 Nisan-15 Mayıs), Geç İlkbahar (15 Mayıs-15 Haziran) ve Yaz (15 Haziran'dan sonra) toprak işlemesi olmak üzere dört değişik toprak işleme zamanı; kazayağı + tırmık veya diskaro + tapan olmak üzere iki alet kombinasyonu ve ayrıca Lancer buğday çeşiti kullanılmıştır. Toprak işleme zamanlarının tane verimi üzerindeki etkisi  çok önemli (P<0.01) olurken, alet kombinasyonlarının tane verimi üzerine etkisi ise önemsiz bulunmuştur. Ayrıca sürüm zamanları ile alet kombinasyonları arasındaki interaksiyonda önemsiz çıkmıştır. Deneme sonuçlarına göre; toprak erken ilkbaharda (15 Nisan- 15 Mayıs) işlenmelidir. İkileme gerektiğinde üçleme ise toprak kazayağı + tırmık veya diskaro + tapan alet kombinasyonlarından biriyle işlenebilir.

 

Karasu-90 Buğday Çeşidinde Azotlu Gübre Dozu, Gübre Uygulama ve Sulama Zamanının Tespiti

Telat YILDIRIM¹Murat OLGUN¹ Hasan ÖZCAN¹

       Gübreleme ve sulama buğdayda optimum verimi elde etmek açısından çok önemli bir girdidir. Bu amaçla yapılan çalışmada sulu şartlarda buğdayda sulamanın hangi zamanlarda yapılması gerektiği; ayrıca kıraçtan ayrı olarak sulu koşullarda buğdayın ihtiyacı olan azot miktarının belirlenmesi için deneme yürütülmüştür. Deneme 1992-1994 yılları arasında tesadüf blokları deneme desenine göre üç tekerrürlü olarak yürütülmüş ve denemede sulu şartlar için geliştirilen Karasu-90 ekmeklik buğday çeşiti kullanımıştır. Denemede 3 sulama zamanı (ekimle birlikte, sapa kalkmada ve çiçeklenmede), 2 sulama zamanı (ekimle birlikte ve sapa kalkmada, sapa kalkma ve çiçeklenmede, ekimle birlikte ve çiçeklenmede) ve 1 su (ekimle birlikte, sapa kalkmada, çiçeklenmede); 0- 5- 10- 15- 20 kg N/da gübre dozları denenmiştir. Elde edilen sonuçlara göre optimum verimi elde etmek amacıyla dekara 10 kg azotun yarısı ekimle yarısı da sapa kalkma döneminde atılması gerektiği belirlenmiştir. Diğer taraftan sulama suyunun temininde zorluk yoksa ekimle birlikte, çiçeklenmede ve süt olum döneminde olmak üzere üç su verilmesi gerektiği; eğer sulama suyu kıt ise bir defa çiçeklenmeden sonraki dönem olan süt olum dönemi başlangıcında verilmesi gerektiği belirlenmiştir.

Doğu Anadolu Bölgesi'nde Yetiştirilen Bazı Buğday ve Arpa Genotiplerinde Soğuğa Dayanıklılığın Belirlenmesi

Telat YILDIRIM  Şahin AKTEN

     Bu çalışma, Doğu Anadolu Bölgesi için uygun olan bazı ekmeklik buğday ve arpa genotiplerinin soğuğa dayanıklılık derecelerinin belirlenmesi amacıyla yürütülmüştür. Araştırma faktöriyel düzenlemede "Tesadüf Blokları" deneme desenine göre, Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Laboratuarlarında ve Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri, Bahçe Bitkileri ve Toprak Bölümü Laboratuarlarında yapılmıştır. Çalışmada ekmeklik buğday çeşitlerinden Doğu 88, Karasu 90, Hawk, Palandöken 97, Lancer, Kıraç 66, Gerek 79, Bezostaja 1, Norstar ve yerel populasyonlardan Kırik ve Tir çeşitleri ile ileri kademedeki 4 ekmeklik buğday hattı; arpa olarak ise Tokak 157/37, Bülbül 89, Dicktoo, Krusevac 1 ve Hudson arpa çeşitleri ile ileri kademedeki 4 hat kullanılmıştır. Bitkilerin yetiştirilmesinde Hoagland solüsyonu kullanılmıştır. Bitkiler soğuğa alışma için 4±0.2 °C sıcaklıkta, 0 (kontrol), 7, 21, 35, 49, 70 ve 98 gün bekletilmiştir. Soğuğa dayanıklılığın saptanmasında Fowler ve ark. (1995) tarafından uygulanan yöntem modifiye edilerek kullanılmıştır.

      Genel olarak ekmeklik buğday genotiplerinin arpa genotiplerine göre düşük sıcaklıklara daha dayanıklı oldukları tespit edilmiştir. Ekmeklik buğdaylardan düşük sıcaklığa en dayanıklı Norstar çeşidi (-13 °C), en duyarlı ise Kıraç–66 ve Kırik çeşitleri (sırasıyla -5.4 ve -4.9 °C) olmuştur. Arpa genotipleri içerisinde Dicktoo (-4.9 °C), Krusewak 1 ve 12/127 (-4.7 °C) genotiplerinin düşük sıcaklığa en dayanıklı, Bülbül 89 (-3.9 °C) çeşidinin ise en duyarlı olduğu belirlenmiştir. Çalışmada kırmızı taneli ekmeklik buğday genotiplerinin (Doğu 88, Hawk, Lancer, Karasu 90, Bezostaja 1, Norstar ve DE-6) soğuğa dayanıklılığı beyaz taneli genotiplere (Palandöken 97, Kırik, Tir, DE-7, DE-8, DE-9, Gerek 79 ve Kıraç 66) göre daha fazla olmuştur. Ekmeklik buğday genotipleri soğuğa en yüksek dayanma kabiliyetine (ortalama -10.8 °C) 49 gün soğuğa alıştırma süresinde ulaşırken, arpada bu süre 35 gün olmuştur (ortalama -5.7 °C). ​

Doğu Anadolu Kuru Şartlarında En Uygun Toprak İşleme Yöntemlerinin Tespit Edilmesi

M.OLGUN¹, T.YILDIRIM¹, Ü.KÜÇÜKÖZDEMİR¹, F.PARTİGÖǹ

          Farklı münavebe sistemleri (buğday-buğday, fiğ-buğday, nadas-buğday, kimyasal nadas-buğday ve fiğ-nadas-buğday) ve toprak işleme aletlerinin (pullukla, çizelle, anadolu sabanıyla ve sıfır toprak işleme) buğday ve fiğde verim ve bazı verim unsurlarına etkileri tesadüf bloklarında bölünen bölünmüş deneme deseninde üç tekerrürlü olarak 1999-2001 yılları arasında kurulan denemede belirlenmiştir. 

         Toprak işleme aletlerinin buğday (tane) ve fiğ (kuru ot) verimi üzerindeki etkisi önemsiz olurken, münavebe sistemlerinin etkisi buğday  veriminde çok önemli, fiğ  veriminde önemsiz olarak belirlenmiştir. Buğdayda toprak işleme yöntemlerinin kıştan çıkış oranı, başaklanma ve olgunlaşma süresi, m²'de başak sayısı, başakta tane sayısı ve ağırlığı, buğdayda toprakta hacim ağırlığı üzerine etkisi çok önemli olurken; yaş öz, buğday ve fiğde toprak nemi ve organik madde içeriği, üzerine etkisi önemli olarak tespit edilmiştir. Aynı şekilde münavebe sistemlerinin m²'de başak sayısı, başakta tane sayısı ve ağırlığı, ham protein verimi, buğdayda toprakta nem ve organik madde içerikleri üzerine etkisi çok önemli olurken, buğdayda toprakta hacim ağırlığı ve fiğde   toprakta organik madde  üzerine etkisi önemli bulunmuştur.

           Bu sonuçlar ve yapılan ekonomik analizlere göre; en yüksek ve en karlı verim sıfır toprak işlemede, fiğ-nadas-buğday ve kimyasal nadas-buğday uygulamalarıdır. Doğu Anadolu Bölgesinde tarımın ağırlıklı olarak hayvancılığa dayanması neticesi ile sıfır toprak işlemede fiğ-nadas-buğday münavebe sistemi tavsiye edilebilir.

 

 Doğu Anadolu Bölgesi İçin Uygun Tritikale Hat ve Çeşitlerinin Belirlenmesi

Ü.KÜÇÜKÖZDEMİR¹, M.OLGUN¹, T.YILDIRIM¹, F.PARTİGÖǹ, K.KARADAŞ, D.GÜLSEVEN, B.TURGUT

           Enstitümüze ait Pasinler, Ilıca, Erzincan, Muş, ve Van olmak üzere beş ayrı deneme alanında, kuru koşullarda yazlık ve kışlık olmak üzere iki ayrı deneme şeklinde iki yıl (1999-2000, 2000-2001) süre ile yürütülen çalışmada daha önce Atatürk Üniversitesi tarafından yüksek verimli ve iyi bir adaptasyon kabiliyrtine sahip 6 hexaploid tritikale genotipi kışlık olarak, 8 hexaploid tritikale genotipi de yazlık olarak Ilıca, Pasinler, Erzincan, Van ve Muş lokasyonlarında denenmiştir.Araştırmada ele alınan triticale çeşit ve hatlar ortalama m²'de başak sayısı, tane verimi, toplam verim, hasat indeksi, 1000-tane ağırlığı, hektolitre ağırlığı, tane protein oranı ve tane protein verimi bakımından buğdayın gerisinde kalmakla birlikte, buğdaydan elde edilen değerlere oldukça yakındır. Başak uzunluğu ve başakta tane sayısı yönünden ise triticale ortalaması buğdayı geçmiştir. M²'de başak sayısı dikkate alındığında 11, 18, tane verimi, toplam verim, tane protein verimi ve hektolitre ağırlığı dikkate alındığında 11; hasat indeksi bakımından 18, 19, 24;  1000-tane ağırlığı yönünden 24 no'lu genotipler buğdayı geçmiş; tane protein oranı bakımından ise bütün triticale genotipleri buğdayın gerisinde kalmışlardır.  Ayrıca, stabilite analizi sonucuna göre 11 no'lu hattın en stabil genotip olduğu belirlenmiştir. Bu çalışma sonucunda yazlık tritikale ekimlerinin bölgemiz için uygun olmadığı ancak kışlık ekimlerin ümitvar olduğu tespit edilmiştir. Ancak bu denemede çalışılan genotiplerden hiç birisi çeşit aşamasına gelebilecek nitelikte olmadığından bu genotipler elemine edilmiş ancak gerek yurtiçi gerekse yurt dışından materyal teminine gidilerek Tritikale Islah Projesi kapsamında çalışmalara devam edilmesine karar verilmiştir. Bu süre sonunda buğdayı geçen genotiplerin, çeşit seviyesine getirildikten sonra, buğdaydan yeterli verimin alınamadığı kıraç koşullarda ekimlerinin yapılması önerilebilir. 

 

Doğu Anadolu Bölgesi Kışlık Ekmeklik Buğdayda Soğuğa Dayanıklı Çeşit Geliştirme Çalışmaları (TÜBİTAK)

Ümran KÜÇÜKÖZDEMİR, Dilşad GÜLSEVEN,Murat OLGUN, Köksal KARADAŞ,Ahmet KÜÇÜKÖZDEMİR, Esra AKPINAR

          Soğuğa alıştırma süresi arttıkça soğuğa dayanıklılık artmaktadır. 4 soğuğa alıştırma süresi (0, 21, 35, 49 gün) sonunda bitkilerin maruz bırakıldıkları sıcaklık dereceleri dikkate alındığında 49 gün soğuğa alıştırma süresi sonunda maksimum canlılık oranı tespit edilmiştir. Diğer taraftan -3°Cile -13°C sıcaklık dereceleri arasında değişik sıcaklık derecelerinin lineer bir şekilde genotiplerin canlılık oranlarına etki ettiği ortaya konmakla beraber,  Hougland solüsyonunda büyütülen bitkilerin canlı kalma sıcaklık sınırı -13°Colarak belirlenmiştir. Bu dereceden sonra bitkiler canlı kalamamaktadır. Ancak bu sıcaklık derecesinin toprak koşullarında daha düşebileceği düşünülmektedir. Bu nedenle yeni planlanacak çalışmalarda Hougland solüsyonunda çalışmanın güçlüğü nedeniyle toprak koşullarının kullanılmasının daha doğru olacağı kanaatine varılmıştır.

         Bölgemiz için soğuğa dayanıklı genotiplerin geliştirilmesi klasik ıslah metotlarıyla uzun zaman almaktadır. Ayrıca olumsuz iklim koşullarının her sene ortaya çıkmaması da seleksiyon açısından sınırlayıcı bir faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu nedenle sonuçlandırılmış bu proje ile ileri kademelerdeki verim ve bölge verim denemelerimizde yer alan bütün genotipler test edilmiş olup, erken ıslah kademelerindeki materyalimizi test edebilme aşamasına gelmiş bulunmaktayız. Bu da bize ciddi işgücü, zaman ve kaynak tasarrufu sağlamaktadır. Çünkü test sonuçları, dayanıklılık derecesini uygun bulmadığımız materyali bir üst kademeye çıkarmadan eleme şansını bize vermektedir. Ayrıca soğuğa dayanıklılığı yüksek fakat diğer özellikleri (verim ve verim unsurları) bakımından iyi olmayan genotipleri melez bahçesinde kullanarak dayanıklılık özelliğini diğer hatlara aktarma çalışmaları da ıslah çalışmalarımıza önemli katkı sağlamaktadır.

          Bölgesel çalışmalarımızın yanı sıra Ülkesel ve Uluslararası Islah Çalışmaları kapsamında dayanıklılığı ortaya konulan bu hatlara, gerek kurulan Bölge Verim Denemelerinde yer verilerek ülke genelinde adaptasyon kabiliyetleri gözlenecek, gerekse ortak merkezlerde yapılan ülkesel melezleme çalışmalarında bu hatlar ana-baba olarak kullanılarak dayanıklılık özelliklerinin diğer genotiplere aktarılmasına çalışılacaktır. Bu hatlar ile yapılan melezlemeler sonucu elde edilen yeni hatlar çeşitli F kademelerinde soğuk zararı görülen diğer bölgelerdeki Araştırma Kuruluşlarına gönderilecektir. Bu projenin başarı ile sonuçlanması nedeniyle çalışmanın ülkesel boyuta taşınması ve bu çerçevede soğuk zararı görülen bölgelerdeki Araştırma Enstitülerinin ıslah materyalinin test edilebilmesi için geniş çaplı bir ülkesel proje hazırlanmasının ülkesel buğday ıslah çalışmalarına büyük katkı sağlayacağı kanaatini doğurmuştur.  Hazırlanacak yeni proje ile diğer enstitülerin ıslah materyali de test edilerek soğuğa dayanıklılık açısından yapılacak seleksiyona yardımcı olunacaktır.

          Erzurum'un doğal koşulları ve Enstitümüzün mevcut soğuğa dayanıklılık alt yapısı ve bu konuda tecrübeli eleman istihdamı dikkate alındığında Enstitümüzün Soğuğa Dayanıklılık Test Merkezi haline getirilmesi ülkesel hatta uluslar arası ıslah çalışmalarına katkıda büyük rol oynayacaktır.

2013 Buğday Sonuç Raporu ​

Devam Eden Projeler 

  DOĞU ANADOLU ARPA ISLAH PROJESİ

       Bu projenin konusu yapılan ıslah çalışmalarında Doğu Anadolu Bölgesi'nin hâkim iklim ve toprak faktörlerine en iyi uyumu sağlayan, kışa, kurağa ve hastalıklara dayanıklı, istenilen nitelikte bir kaliteye sahip ve ekildiği her yörede ve şartta verim yönünden çok az dalgalanmalara maruz kalan, yüksek verimli arpa çeşitlerini geliştirmektir. Yürütülen ıslah çalışmalarında asıl amaç kıraç alanlarda yazlık ekimlere göre iki kat daha fazla verim alınabilen kışlık ekimlere uygun bir kışlık çeşit geliştirmektir. Bunun yanında şu anda kışlık bir çeşit bulunmaması nedeniyle hemen tamamı sulu alanlarda uygulanmakta olan yazlık ekimlere uygun verimli bir çeşit geliştirme de diğer bir amaçtır. Yapılan çalışmalardan iyi bir kış öncesi çıkış ve iyi bir kar örtüsü meydana geldiği yıllarda, bunun yanı sıra taban suyu yüksek alanlarda kışlık arpa genotiplerinin yazlık genotiplare göre çok yüksek verim verebilme potansiyeline sahip olduğu tespit edilmiştir.

     Bölgemizin hayvancılık bölgesi olması ve ciddi bir kesif yem açığının söz konusu olması nedeniyle kışlık ve yazlık arpa çeşitleri geliştirildiğinde bu ihtiyaca cevap verebileceği kanısındayız. Arpanın bölgemiz açısından önemi çok büyük olduğundan arpa ıslah çalışmalarına ağırlık verilecek ve bölgeye uygun, verimli çeşit tesciline çalışılacaktır. 2005 yılında bir arpa genotipi Enstitümüz tarafından Ortak Bölge Verim Denemesine gönderilmiştir.Arpa Doğu Anadolu Bölgesi' nde hayvan beslemede önemli bir besin kaynağıdır.

     Bölgemizde toplam hububat ekim alanı 1.2 milyon ha olup bunun yaklaşık 310 bin ha'ı arpadır. Yine bölgede arpa üretimi 415 bin ton ve verim ise 134.1 kg/da'dır (Anon., 1996). Toplam arpa ekiliş alanı olarak bölgemiz ülke genelinin %8.5' ine yakın bir kısmını kapsarken, verim olarak ülke ortalaması 134.1 kg/da iken  bölgemizde bu rakam 1201.1 kg/da' dır.  Verimin artırılması verim için genetik potansiyelin artırılması veya verimi sınırlayan olumsuz faktörlerin azaltılmasıyla sağlanabilecektir. Bu amaçlar doğrultusunda yapılan ıslah çalışmalarında Doğu Anadolu Bölgesi'nin hâkim iklim ve toprak faktörlerine en iyi uyumu sağlayan, kışa, kurağa ve hastalıklara dayanıklı, istenilen nitelikte bir kaliteye sahip ve ekildiği her yörede ve şartta verim yönünden çok az dalgalanmalara maruz kalan, yüksek verimli arpa çeşitlerini geliştirmektir. Yürütülen ıslah çalışmalarında asıl amaç yazlık ekimlere göre iki kat daha fazla verim alınabilen kışlık ekimlere uygun bir kışlık çeşit geliştirmektir. Bunun yanında şu anda kışlık bir çeşit bulunmaması nedeniyle uygulanmakta olan yazlık ekimlere uygun verim bir çeşit geliştirme de diğer bir amaçtır.

       Bu amaçlar doğrultusunda yapılan ıslah çalışmalarında gerek ülkemiz içerisinden ve gerekse yurtdışından temin edilen arpa hat ve çeşitleri üzerinde durularak kışlık ve yazlık arpa çeşidi geliştirilecektir.

     Bugüne kadar yapılan arpa ıslah çalışmaları sonucunda mutlak kışlık karakterli ve soğuğa dayanıklı bir arpa genotipi Mart 2011 tarihinde tescil ettirilmiş ve Olgun ismi verilmiştir. Bu çeşidin orijinal kademede tohumluk üretimlerine başlanmıştır. Üretim hakkının devri için çeşitli şirketlerle görüşmeler devam etmektedir.

 

         ​ DOĞU ANADOLU BUĞDAY ISLAH PROJESİ

       Buğday ülkemizde olduğu gibi bölgemizde de en önemli ürün durumundadır. Buna bağlı olarak projenin amacı, Doğu Anadolu Bölgesi'nin hâkim iklim ve toprak faktörlerine en iyi uyumu sağlayan, kışa, kurağa ve hastalıklara dayanıklı, istenilen nitelikte bir kaliteye sahip ve ekildiği her yörede ve şartta verim yönünden çok az dalgalanmalara maruz kalan yüksek verimli buğday çeşitlerini geliştirmek ve çiftçinin dolayısıyla da bölgenin verim ve üretimini artırmaktır. Yörede yeşertme ekim yapılan tescilli çeşitlerin, yazlık çeşitlere göre verim performansı çok daha fazla olduğundan yapılan ıslah çalışmalarında geliştirilen çeşitler de hep bu yönde olmaktadır. Bu amaçla ıslah çalışmalarında kendi melezleme çalışmalarımız sonucu ortaya çıkan materyal ve introdüksiyon materyali ile çalışılarak mutlak kışlık karakterli, kaliteli ve yüksek verimli çeşit geliştirme çalışmaları yürütülmektedir.

        Tahıllar dünyada en fazla ekim alanına sahip ürün grubu olan serin iklim tahılları Ülkemizde toplam tahıl ekiminin yaklaşık %95'ini oluşturmaktadır. Doğu Anadolu Bölgesi'nde ise tarıma elverişli arazilerin % 80'i tahıl (820 bin ha buğday ve 330 bin ha arpa) ekim alanını oluşturmakta olup buğdaydan 119 kg/da verim alınmaktadır. Bölge verimleri ülke ortalamasının (buğdayda 216 kg/da, arpada 224 kg/da) oldukça altındadır (Anonim 1999). Bu verim düşüklüğünün nedenlerinden biri de yazlık veya dondurma ekimin uygulamasıdır. Yapılan çalışmalar yıllık yağışı 600 mm'nin altında olan yerlerde kışlık ekimlerden elde edilen verim, yazlık ekimlerden daha fazla olduğu tespit edilmiştir.

      Tahıl tarımının kolay ve tamamen makinaya dayalı oluşu, bölge yetiştiricilerini çoğunlukla bu ürünlerin tarımına yöneltmektedir. Telafi yeteneğinin çok yüksek olması da yetiştirici hatalarını ve olumsuz koşulları belli oranda elemine etmekte ve kültür bitkileri içerisinde tahıllara farklı bir yer kazandırmaktadır. Bölgemizde ekim alanı bu kadar yüksek olan tahılların verimini artırabilmek, birim alandan en iyi şekilde faydalanma ile sağlanabilecektir.

       1977 yılında Lancer, 1985 yılında Odeskaya-51, 1987 yılında Hawk, 1990 yılında Doğu 88 ve Karasu 90 (sulu şartlar için ) geliştirilmiştir. Yapılan ıslah çalışmaları sonucunda 1997 yılında Palandöken 97 (beyaz taneli) çeşidi tescil ettirilerek bölge çiftçisinin hizmetine sunulmuştur. 2001 yılında Alparslan (kırmızı taneli), Nenehatun (beyaz taneli), 2001 yılında ise sulu şartlar için beyaz taneli Daphan ve Yıldırım çeşitleri geliştirilmiştir. Kıraç şartlar için geliştirilen çeşitlerden  250-400 kg/da; sulu şartlar için geliştirilen çeşitlerden ise 500-700 kg/da verim alınabilmektedir. 2005 yılında ise Kırik adlı lokal çeşit gen muhafazası amacıyla tescile sunulmuş 2010 yılında aynı isimle tescil edilmiştir. 2006 yılından itibaren yoğun olarak yürütülen soğuğa dayanıklı çeşit geliştirme çalışmaları sonucunda kıraç şartlar için soğuğa dayanıklılığı ve verimi ile öne çıkan bir buğday genotipi Mart 2011 tarihinde Ayyıldız ismi ile tescil ettirilmiştir. Bu çeşidin üretim hakkı kısmi olarak BÜKE Tarım A.Ş'ne satılmış olup tohumluk talebi durumunda bu şirket ile irtibata geçilebilir. Bölgeye uygun, soğuğa dayanıklı, verimli ve kaliteli çeşitler geliştirmek için ıslah çalışmalarımıza devam edilecektir.

 

           DOĞU ANADOLU TRİTİKALE ISLAH PROJESİ

       Türkiye genelinde olduğu gibi Doğu Anadolu Bölgesi'nde de kuru tarım sistemi hâkim durumda olup, bu sistem içerisinde tahıllar önemli bir yere sahiptir. Ayrıca toplam 13.621.000 ha olan bölge arazisinin 539.174 ha' ı bölgede yetiştirilen birçok ürünün tarımına elverişsiz durumdadır (Anon.,1996). Yani, bölgedeki toplam arazinin % 20.4' ü mevcut durumda kullanılamamaktadır. Diğer taraftan bölgede birim alandan alınan verim de oldukça düşüktür. Bu nedenle hem insanların dengeli beslenmesinde hem de hayvancılık için yem temininde önemli bir açık söz konusudur. Bu durumda tahıllar dünyada olduğu gibi Türkiye'de de gerek gıda ve gerekse hayvan yemi açığını kapatmada büyük bir potansiyele sahiptir.

      İntensif tarımdaki sınırlamalar ve muhtemel iklimsel değişikliklerden dolayı artan dünya nüfusunu besleyecek ölçüde üretimi artırmak kolay olmayacaktır. Bu yüzden global bir felakete sebep olmaktan kaçınmak için dünya geleceğinin ekmek sepetlerine yeni bir şey eklemek amacıyla günümüzün marjinal topraklarında daha verimli olabilecek bitkiler yetiştirilmelidir. Bu gibi bitkiler böyle alanlarda düşük girdilerle yüksek verim verebilmelidirler. Bölgemizde kullanılmayan tarım arazisinin uygun olan kısmı tritikale ekilerek değerlendirilirse, bölge çiftçisine ek gelir kaynağı sağlanmış olacaktır.  Tritikalenin elde edilmesindeki asıl amaç buğdayın verim ve kalitesi ile çavdarın ekstrem koşullarda yetişebilme özelliklerinin birleştirilmesidir. Buğday ve çavdar melezinin kromozom sayısının iki katına çıkarılmasıyla elde edilen bazı tritikale genotipleri özellikle buğdaydan yeterli verimin alınamadığı alanlarda potansiyele sahip olabilmektedirler.

        Şu ana kadar bölgemiz için geliştirilen bir tritikale çeşidi mevcut olmayıp, çeşit geliştirme çalışmaları yoğunlaşarak devam etmektedir. BDUTAE Enstitüsü tarafından tescil ettirilmiş olan Tatlıcak adlı tritikale çeşidi bölgeye iyi adaptasyon sağlamış olup çiftçilerin tritikaleyi benimsemelerine önemli katkıda bulunmuştur.  Tritikalenin kışlık olarak ekilmesi ve kıraç alanlara önerilebilmesi aynı zamanda da arpanın besin içeriğine sahip olması nedeniyle bölgede sulu alanlara yazlık olarak ekimi yapılan arpanın yerine ikame edebilecek bir kesif yem bitkisidir. 1999 yılından itibaren yürütülmekte olan tritikale ıslahı çalışmaları CIMMYT, ICARDA, BDUTAE ile işbirliği halinde yürütülmektedir.

     Enstitümüze ait Pasinler, Ilıca, Erzincan, Muş, ve Van olmak üzere beş ayrı deneme alanında, kuru koşullarda yazlık ve kışlık olmak üzere iki ayrı deneme şeklinde iki yıl (1999-2000, 2000-2001) süre ile yürütülen çalışmada daha önce Atatürk Üniversitesi tarafından yüksek verimli ve iyi bir adaptasyon kabiliyrtine sahip 6 hexaploid tritikale genotipi kışlık olarak, 8 hexaploid tritikale genotipi de yazlık olarak Ilıca, Pasinler, Erzincan, Van ve Muş lokasyonlarında denenmiş, bu çalışma sonucunda yazlık tritikale ekimlerini bölgemiz için uygun olmadığı ancak kışlık ekimlerin ümitvar olduğu tespit edilmiştir. Ancak bu denemede çalışılan genotiplerden hiç birisi çeşit aşamasına gelebilecek nitelikte olmadığından bu genotipler elemine edilmiş ancak gerek yurtiçi gerekse yurt dışından materyal teminine gidilerek çalışmalara yoğunluk kazandırılmış ve seleksiyon şansı artırılmıştır. Bu güne kadar yaptığımız ıslah çalışmalarında olumsuz çevre ve toprak koşullarından en az etkilenen tahıl türünün tritikale olduğunu tespit etmiş bulunmaktayız. Bu da bölgemiz için tritikale çeşitleri geliştirildiğinde bölgeye hızla yayılabileceği gerçeğini ortaya koymaktadır. Bölgemizin hayvancılık bölgesi olması ve ciddi bir kesif yem açığının söz konusu olması nedeniyle tritikalenin bu ihtiyaca cevap verebileceği kanısındayız. Bu amaçla yürüttüğümüz ıslah çalışmaları sonucunda 2010 yılında Ümranhanım isimli bir tritikale çeşidi tescil ettirilmiştir. Bu çeşidin üretim hakkı kısmi olarak BÜKE Tarım A.Ş'ne satılmış olup tohumluk talebi durumunda bu şirket ile irtibata geçilebilir. Tritikalenin bölgemiz açısından önemi çok büyük olduğundan tritikale ıslah çalışmalarına ağırlık verilecek ve bölgeye uygun, verimli çeşitler tescil ettirilmeye devam edilecektir.

 

       ÜLKESEL SERİN İKLİM TAHILLARINDA SOĞUĞA DAYANIKLILIK TEST ​ MERKEZİNİN      KURULMASI

        Ülkemizde kışlık buğday ıslah çalışmaları yürütülen bütün araştırma enstitülerinde soğuğa dayanıklılık önemli bir seleksiyon kriteridir. Enstitülerde ıslah çalışmalarının yapıldığı lokasyonlarda her yıl soğuk zararının oluşmasını sağlayacak iklim şartlarının ortaya çıkmaması, ıslah materyalinde soğuğa dayanıklılık açısından seleksiyona engel teşkil etmektedir. Bu nedenle kontrollü şartlarda yapılacak soğuğa dayanıklılık testleri sonuçlarından, soğuğa dayanıklı genotipler tespit edilip ıslah materyalinin seleksiyonuna yardımcı olunacak, ıslah süresi kısalacak, dayanıklı çeşitler geliştirilecek aynı zamanda bu genotipler melezleme çalışmalarında kullanılacak ve daha önceden tescil edilmiş çeşitler üzerinde yapılacak dayanıklılık testleri sonucunda bu çeşitler uygun bölgelere tavsiye edilebilecektir.

     Bu çalışma ile, Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikaları Uygulama Planında yer alan temel amaçlardan; ülke nüfusunun önemli bir kısmını oluşturan çiftçilerin yaşam kalitesini yükseltmek, soğuk zararını ortadan kaldırarak veya en aza indirerek buğday üretimini artırmak suretiyle diğer ülkelerle rekabet gücünü artırmak konularında önemli ilerlemeler kaydedilebilecektir. Ayrıca geliştirilen soğuğa dayanıklı çeşitlerin üretilmesi ve pazarlaması konusunda bu planın temel ilkelerden olan kamu-özel sektör işbirliğine katkı sağlayacağı ve maksimum etkinlik elde edileceği düşünülmektedir. Kurulacak alt yapı ve yapılacak çalışmalar planın ana hedeflerinden bilim insanı, mesleki ve teknik eleman sayısını ve niteliğini artırmaya da katkı sağlayacaktır.

 

Proje Adı:  ÜLKESEL SERİN İKLİM TAHILLARI HASTALIK ARAŞTIRMALARI 

Proje Adı: IWWIP (International Winter Wheat Improwment Project) (Uluslar arası Kışlık Buğday  Geliştirme Projesi) 

Tescilli Çeşitler 

AYYILDIZ

Çeşit Sahibi Kuruluş: Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Tür: Triticum aestivum

Çeşidin Melezi: NGDA146/4/YMH/TOB//MCD/3/LIRA/5/F130L1.12

Islah Edildiği Yer ve Yıl: Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü-2011

Morfolojik Özellikleri:

• Sap yapısı: Oldukça sağlamdır.
  
• Yaprak yapısı: Açık yeşil renkli, tüysüz ve orta genişliktedir.
  
• Başak yapısı: Hafif renkli, kılçıklı, orta sıklıkta ve dik
  
• Tane yapısı: Amber renkli olup beyaz sert buğday sınıfına girmektedir. Camsıdır.            ​​
  

Teknolojik Özellikleri :

• Hektolitre Ağırlığı: 78-80 kg/hl
  
• Bin tane ağırlığı: 37-40 g
  
• Protein oranı: % 14-16
  
• Sedim: 35 ml
  
• Enerji değeri: 285
  
• Un Verimi: %61
  
• Birinci sınıf ekmeklik buğdaydır.
  

Tarımsal Özellikleri :

• Mutlak kışlık bir çeşit olup, kıraç şartlar için önerilmektedir.
  
• Soğuğa karşı dayanıklı bir çeşittir.
  
• Kardeşlenme özelliği iyi, orta erkenci olan bu çeşidin gübreye reaksiyonu iyidir. 
  
• Verimi ise bölgemiz kuru şartlarında ortalama 350-400 kg/da dır.
  
• Sürme, rastık ve paslara dayanıklıdır. 
  

Yetiştirme Tekniği:

        Mutlak kışlık olduğundan ekim kıştan önce tavsiye edilen zamanda yeşertme olarak yapılmalıdır. Ekim, iyi hazırlanmış tarlaya mibzerle yapılmalıdır. Sap yapısının sağlam oluşu nedeniyle yatmaya dayanıklı olduğundan sulu şartlarda da rahatlıkla yetiştirilebilir ve çok daha yüksek verim alınabilir. Dekara 16-18 kg tohum kullanılmalıdır. Gübrelemede saf madde olarak 6kg fosfor ekimle birlikte; 3 kg azot ekimle birlikte ve 3 kg ise sapa kalkma zamanında verilmelidir. Kardeşlenmeden sonra sapa kalmadan önce yabancı ot mücadelesi yapılmalıdır.

Tavsiye Edildiği Bölgeler: Doğu Anadolu ve İç Anadolu Bölgelerine tavsiye edilmektedir.​

OLGUN

Çeşit Sahibi Kuruluş: Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Tür: Hordeum vulgare

Çeşidin Melezi: Bilinmeyen

Islah Edildiği Yer ve Yıl: Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü-2011

​Morfolojik Özellikleri:

• Sap yapısı diğer arpa çeşitlerine göre daha sağlamdır.
  
• Bitki boyu 80-115 cm olup yatmaya mukavemeti iyidir.
  
• 6 sıralı olup, 2 sıralı arpalara göre daha küçük danelere sahiptir.
  
• Yapraklar açık yeşil renkli, tüysüz ve orta genişliktedir.
  
• Başaklar açık yeşil, kılçıklı, orta sıklıkta ve eğik olup, tane açık sarıdır.
  
• Başaklar sararmadan önce kılçık uçlarında yoğun bir renklilik mevcuttur. 
  

​Teknolojik Özellikleri :

• Hektolitre Ağırlığı: 65-73 kg/hl
  
• Bin tane ağırlığı: 30-43 g
  
• Protein oranı: % 12-15
  
• 2,8 mm elek üstü: %23
  
• Elek altı: %7
  
• İrilik sınıfı: 5

Tarımsal Özellikleri :

•  Mutlak kışlık bir çeşit olup, kıraç şartlar için önerilmektedir.
  
• Bölgemiz şartlarında kıştan etkilenmeyen veya minimum zara gören bir çeşittir.
  
• Kardeşlenme özelliği iyi, orta erkenci olan bu çeşidin gübreye reaksiyonu iyidir. 
  
• Verimi ise bölgemiz kuru şartlarında ortalama 300-400 kg/da dır.
  
• Arpa yaprak hastalıklarına orta derecede dayanıklıdır.
  
• ​Protein oranının yüksekliği nedeniyle iyi bir kesif yem kaynağıdır.
  

Yetiştirme Tekniği:

Mutlak kışlık olduğundan ekim kıştan önce tavsiye edilen zamanda yeşertme olarak yapılmalıdır. Ekim, iyi hazırlanmış tarlaya mibzerle yapılmalıdır. Dekara 18-20 kg tohum kullanılmalıdır. Gübrelemede saf madde olarak 6kg fosfor ekimle birlikte; 3 kg azot ekimle birlikte ve 3 kg ise sapa kalkma zamanında verilmelidir. Kardeşlenmeden sonra sapa kalmadan önce yabancı ot mücadelesi yapılmalıdır.

Tavsiye Edildiği Bölgeler:Doğu Anadolu ve İç Anadolu'ya tavsiye edilmektedir.

ÜMRANHANIM

Çeşit Sahibi Kuruluş: Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Tür: X Triticosecale

Islah Edildiği Yer ve Yıl: Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü-31.03.2010

Morfolojik Özellikleri:

• Başakları sarı ve kılçıklı,
  
• Tane rengi kırmızı ve iri ve dolgun
  
• Bitki boyu: 120-130 cm'dir.
  
• Sapı sağlam, yatmaya dayanıklıdır.​

​​Teknolojik Özellikleri :

• Bu çeşitle yapılan çalışmalar, insan beslenmesinde de tek veya paçal olarak kullanılabileceğini ortaya koymaktadır. 
• Ham yağ: %1,5-2,5
  
• Ham selüloz: %1,8-2,3
  
• 2,8 mm elek üstü: %96,4
  
• Sertlik: 57,3
  
• Yaş Gluten: 31,2
  
• Sedim: 22
  
• Gecikmeli Sedim: 27
  
• Nem: 11,0
  
• Protein: 14,3
  
• Su Kaldırma: 61,3
  
• Gluten: 30,3
  
• Ekmek Hacmi: 714 cm3
  
• 1000 tane ağırlığı: 40
  
• Hektolitre ağılığı: 77,2
  

Tarımsal Özellikleri :

• Mutlak kışlık
  
• Orta erkenci
  
• Kışa ve soğuğa dayanıklı
  
• Kardeşlenmesi iyi, kıraç koşullarda arpa ve buğdaya göre daha verimlidir.  
  
• Sarı pas (Puccinia striiformis), kahverengi pas (Puccinia recondita), kara pas (Puccinia graminis) ve külleme (Erysiphe graminis) ile başak hastalıklarından sürmeye (Tilletia foetida) ve rastığa (Ustilago tritici) karşı dayanıklıdır.
  

Yetiştirme Tekniği:

           Doğu Anadolu Bölgesi ve kışlık çeşitlerin yetiştirildiği tüm bölgelere önerilmektedir. Ekim sıklığı m2 ye 400-450 tohum olacak şekilde ayarlanmalıdır. Mutlak kışlık olduğundan ekim kıştan önce tavsiye edilen zamanda yeşertme olarak yapılmalıdır. Ekim, iyi hazırlanmış tarlaya mibzerle yapılmalıdır. Dekara 18-20 kg tohum kullanılmalıdır. Gübrelemede saf madde olarak 6kg fosfor ekimle birlikte; 3 kg azot ekimle birlikte ve 3 kg ise sapa kalkma zamanında verilmelidir. Kardeşlenmeden sonra sapa kalmadan önce yabancı ot mücadelesi yapılmalıdır.

Tavsiye Edildiği Bölgeler : Doğu ve İç Anadolu'nun kıraç arazilerinde tavsiye edilir.

KIRİK

Çeşit Sahibi Kuruluş: Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Tür: Triticum aestivum

Çeşidin Melezi:Yerel populasyondan tek başak seleksiyon metodu

Islah Edildiği Yer ve Tarih:Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü 30.03.2010

Morfolojik Özellikleri:

• Sap yapısı zayıf ve ince
  
• Yapraklar açık yeşil renkli, tüysüz ve orta genişliktedir.
  
• Başaklar renkli, kılçıksız (tepe kılçıklı), dik olup,
  
• Tane beyaz settir.

​​Teknolojik Özellikleri :

• Hektolitre Ağırlığı: 76-81 kg/hl
  
• Bin tane ağırlığı: 37-38 g
  
• Protein oranı: %14,5
  
• Sedim: 38 ml
  
• ​Enerji değeri: 246
  
• ​Un Verimi: 68
• Birinci sınıf ekmeklik buğdaydır

.Tarımsal Özellikleri:​

• Alternatif karakterli bir çeşit olup, kışlık ekimlerde kıraç şartlar için, yazlık ekimlerde sulu şartlar için önerilmektedir.
  
• Soğuğa ve kurağa karşı orta dayanıklıdır.
  
• Kardeşlenme özelliği çok iyi, orta erkenci olan bu çeşidin gübreye reaksiyonu iyidir.
  
• Verimi: Kuru şartlarda ortalama 150-200 kg, sulu şartlarda 200-250 kg.
  
• Sürme, rastık ve paslara hassastır.
  
• Ayrıca uzun boylu ve zayıf sap yapısı nedeniyle yatmaya hassastır.
  

Yetiştirme Tekniği:

     Kışlık olarak ekildiğinde ekim kıştan önce tavsiye edilen zamanda yeşertme olarak yapılmalıdır. Bölgemizde dondurma olarak ta ekimi yapılmaktadır. Ekim, iyi hazırlanmış tarlaya mibzerle yapılmalıdır. Dekara 18 kg tohum kullanılmalıdır. Gübrelemede saf madde olarak 6kg fosfor ekimle birlikte; 3 kg azot ekimle birlikte ve 3 kg ise sapa kalkma zamanında verilmelidir. Kardeşlenmeden sonra sapa kalmadan önce yabancı ot mücadelesi yapılmalıdır.

Tavsiye Edildiği Bölgeler: Doğu Anadolu bölgesine tavsiye edilmektedir​

YILDIRIM

Çeşit Sahibi Kuruluş: Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü

Tür : Triticum aestivum

Çeşidin Melezi : ID800994.W/VEE SWM15134-1WM-0WM-0SE-0YC-5YC-0YC

 Islah Edildiği Yer ve Yıl : Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü-2002

Morfolojik Özellikleri :

• Sap yapısı oldukça sağlam olup yatmaya dayanıklıdır. Yapraklar yeşil renkli, tüysüz ve orta genişliktedir. 
• Başaklar beyaz, kılçıklı, orta sıklıkta ve dik olup, tane beyaz ve camsıdır

Teknolojik Özellikleri : ​ 

• Hektolitre Ağırlığı: 80 kg/hl
  
• Bin tane ağırlığı: 38-40 g
  
• Protein oranı: %14
  
• Sedim: 36 ml
  
• Enerji değeri: 210
  
• Un Verimi: 68
  
• Birinci sınıf ekmeklik buğdaydır.
  

Tarımsal Özellikleri :

       Mutlak kışlık bir çeşit olup, sulu şartlar için önerilmektedir. Soğuğa karşı dayanıklı bir çeşittir. Kardeşlenme özelliği iyi bu çeşidin gübreye reaksiyonu iyi olup orta erkenci bir çeşittir.  Sulu şartlarda 550-700 kg/da verim alınabilmektedir. Sürme, rastık ve paslara dayanıklıdır.

Yetiştirme Tekniği : 

    Mutlak kışlık olduğundan ekim kıştan önce tavsiye edilen zamanda yeşertme olarak yapılmalıdır. Ekim, iyi hazırlanmış tarlaya mibzerle yapılmalıdır. Dekara 18-19 kg tohum kullanılmalıdır. Gübrelemede saf madde olarak 6kg fosfor ekimle birlikte; 3 kg azot ekimle birlikte ve 3 kg ise sapa kalkma zamanında verilmelidir. Kardeşlenmeden sonra sapa kalmadan önce yabancı ot mücadelesi yapılmalıdır.

Tavsiye Edilen Bölgeler : Doğu Anadolu'nun sulanabilir alanlarına tavsiye edilmektedir.

DAPHAN

Çeşit Sahibi Kuruluş: Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Tür: Triticum aestivum

Çeşidin Melezi: JUP/4/CLLF/3/II14.53/ODIN//CI14431/WA00477

Islah Edildiği Yer ve Yıl: Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü-2002

Morfolojik Özellikleri:

• Sap yapısı: Oldukça sağlam olup yatmaya dayanıklıdır.
  
• Yaprak yapısı: Yeşil renkli, tüysüz ve orta genişliktedir.
  
• Başak yapısı: Beyaz, kılçıklı, orta sıklıkta ve dik olup,
  
• Tane tengi: Beyaz, orta sert ve camsıdır.

Teknolojik Özellikleri:

• Hektolitre Ağırlığı: 78 kg/hl
  
• Bin tane ağırlığı: 38-40 g
  
• Protein oranı: %13
  
• Sedim: 38 ml
  
• Enerji değeri: 190
  
• Un Verimi: % 68
  
• İkinci sınıf ekmeklik buğdaydır.

Tarımsal Özellikleri:​

• Mutlak kışlık bir çeşit olup, sulu şartlar için önerilmektedir.
  
• Soğuğa karşı dayanıklı bir çeşittir.
  
• Kardeşlenme özelliği ve gübreye reaksiyonu iyi
  
• Orta erkenci bir çeşittir. 
  
• Sulu şartlarda 450-550 kg/da verim alınabilmektedir.
  
• Sürme, rastık ve paslara dayanıklıdır.

Yetiştirme Tekniği:

     Mutlak kışlık olduğundan ekim kıştan önce tavsiye edilen zamanda yeşertme olarak yapılmalıdır. Ekim, iyi hazırlanmış tarlaya mibzerle yapılmalıdır. Dekara 18-19 kg tohum kullanılmalıdır. Gübrelemede saf madde olarak 6kg fosfor ekimle birlikte; 3 kg azot ekimle birlikte ve 3 kg ise sapa kalkma zamanında verilmelidir. Kardeşlenmeden sonra sapa kalmadan önce yabancı ot mücadelesi yapılmalıdır.

Tavsiye Edildiği Bölgeler: Doğu Anadolu'nun sulanabilir alanlarına tavsiye edilmektedir.​

ALPARSLAN

Çeşit Sahibi Kuruluş: Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Tür:Triticum aestivum

Çeşidin Melezi:TX69A509-2 // BBY 2 / FOX    TX8V2154

Islah Edildiği Yer ve Yıl:Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü-2001

Morfolojik Özellikleri:

• Sap yapısı: Oldukça sağlam.
  
• Yaprak yapısı: Yeşil renkli, tüysüz ve orta genişliktedir.
  
• Başak yapısı: Beyaz, kılçıklı, orta sıklıkta ve dik
  
• Tane yapısı: Kırmızı, sert ve camsıdır.

Teknolojik Özellikleri:

• Hektolitre Ağırlığı: 79 kg/hl
  
• Bin tane ağırlığı: 32 g
  
• Protein oranı: %14
  
• Sedim: 40 ml
  
• Enerji değeri: 220
  
• Un Verimi: %70
  
• Birinci sınıf ekmeklik buğdaydır

.Tarımsal Özellikleri:

• Mutlak kışlık bir çeşit olup, kıraç şartlar için önerilmektedir.
  
• Soğuğa ve kurağa karşı dayanıklı bir çeşittir.
  
• ​Kardeşlenme özelliği ıyi, çok erkenci olan bu çeşidin gübreye reaksiyonu iyidir. 
• Verimi bölgemiz kurak şartlarında ortalama 300-450 kg/da dır.
• Sürme, rastık ve paslara dayanıklılığı iyidir.

Yetiştirme Tekniği:​

    Mutlak kışlık olduğundan ekim kıştan önce tavsiye edilen zamanda yeşertme olarak yapılmalıdır. Ekim, iyi hazırlanmış tarlaya mibzerle yapılmalıdır. Dekara 15-16 kg tohum kullanılmalıdır. Gübrelemede saf madde olarak 6kg fosfor ekimle birlikte; 3 kg azot ekimle birlikte ve 3 kg ise sapa kalkma zamanında verilmelidir. Kardeşlenmeden sonra sapa kalmadan önce yabancı ot mücadelesi yapılmalıdır.

Tavsiye Edildiği Bölgeler:Doğu Anadolu Bölgesi'ne tavsiye edilmektedir.​

NENEHATUN

Çeşit Sahibi Kuruluş: Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Tür: Triticum aestivum

Çeşidin Melezi: ND//P101/BLUEBOY   

Islah Edildiği Yer ve Yıl: Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü-2001

Morfolojik Özellikleri:

• ​Sap yapısı sağlam
• Yapraklar yeşil renkli, tüysüz ve orta genişliktedir.
• Başaklar beyaz, kılçıklı, orta sıklıkta ve dik
• Tane beyaz, orta sert ve camsıdır.

Teknolojik Özellikleri:

• ​Hektolitre Ağırlığı: 76-78 kg/hl
• Bin tane ağırlığı: 33 g
• Protein oranı: %13
• Sedim: 31 ml
• Enerji değeri: 213
• Un Verimi: 69
• İkinci sınıf ekmeklik buğdaydır.​​

Tarımsal Özellikleri:

•  Mutlak kışlık bir çeşit olup, kıraç şartlar için önerilmektedir.
• Soğuğa ve kurağa karşı dayanıklı bir çeşittir.
• Kardeşlenme özelliği ıyi, orta erkenci olan bu çeşidin gübreye reaksiyonu iyi
• Verimi ise bölgemiz kurak şartlarında ortalama 300-350 kg/da dır.
•  Sürme, rastık ve paslara dayanıklılığı iyidir.

​​Yetiştirme Tekniği:

     Mutlak kışlık olduğundan ekim kıştan önce tavsiye edilen zamanda yeşertme olarak yapılmalıdır. Ekim, iyi hazırlanmış tarlaya mibzerle yapılmalıdır. Dekara 15-16 kg tohum kullanılmalıdır. Gübrelemede saf madde olarak 6kg fosfor ekimle birlikte; 3 kg azot ekimle birlikte ve 3 kg ise sapa kalkma zamanında verilmelidir. Kardeşlenmeden sonra sapa kalmadan önce yabancı ot mücadelesi yapılmalıdır.

Tavsiye Edildiği Bölgeler: Doğu Anadolu Bölgesi'ne tavsiye edilmektedir.​

KARASU-90

Çeşit Sahibi Kuruluş: Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Tür: Triticum aestivum

Çeşidin Melezi: LOM11/B12973//MİR264

Islah Edildiği Yer ve Yıl: Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü-1990

Morfolojik Özellikleri:

• ​Sap yapısı oldukça sağlam olup yatmaya dayanıklıdır.
• Yapraklar yeşil renkli, tüysüz ve orta genişliktedir.
• Başaklar beyaz, kılçıksız, orta sıklıkta ve dik
• Tane kırmızı, sert ve camsıdır.

Teknolojik Özellikleri:

• ​Hektolitre Ağırlığı: 76-81 kg/hl
• Bin tane ağırlığı: 37-40 g
• Protein oranı: %12
• Sedim: 36 ml
• Enerji değeri: 150
• Un Verimi: 55
• İkinci sınıf ekmeklik buğdaydır.

Tarımsal Özellikleri:

•  Mutlak kışlık bir çeşit olup, sulu şartlar için önerilmektedir.
• Soğuğa ve kurağa karşı dayanıklı bir çeşittir.
• Kardeşlenme özelliği iyi, orta erkenci olan bu çeşidin gübreye reaksiyonu iyi olup orta erkenci bir çeşittir. 
• Verimi ise bölgemiz kurak şartlarında ortalama 350-400 kg/da dır.
• Sulu şartlarda ise 500-650 kg/da verim alınabilmektedir.
• Sürme, rastık ve paslara orta derecede dayanıklıdır.

Yetiştirme Tekniği:

    Mutlak kışlık olduğundan ekim kıştan önce tavsiye edilen zamanda yeşertme olarak yapılmalıdır. Ekim, iyi hazırlanmış tarlaya mibzerle yapılmalıdır. Dekara 15-16 kg tohum kullanılmalıdır. Gübrelemede saf madde olarak 6kg fosfor ekimle birlikte; 3 kg azot ekimle birlikte ve 3 kg ise sapa kalkma zamanında verilmelidir. Kardeşlenmeden sonra sapa kalmadan önce yabancı ot mücadelesi yapılmalıdır.

Tavsiye Edildiği Bölgeler: Doğu Anadolu ve İç Anadolu'nun sulanabilir alanlarına ve taban suyu yüksek olan kıraç alanlara tavsiye edilmektedir.​

DOĞU-88

Çeşit Sahibi Kuruluş: Doğu Anadolu  Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Tür: Triticum aestivum

Çeşidin Melezi: Bez/Dane//Co 725052 (Oklahoma Orijinli)

Islah Edildiği Yer ve Yıl: Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü-1990

​​Morfolojik Özellikleri:

• Sap yapısı: Oldukça sağlam
• Yaprak yapısı: Açık yeşil renkli, tüysüz ve orta genişliktedir.
• Başak yapısı: Beyaz, kılçıklı, orta sıklıkta ve dik
• Tane yapısı: Kırmızı, sert ve camsıdır.

Teknolojik Özellikleri:

• ​Hektolitre Ağırlığı: 78 kg/hl
• Bin tane ağırlığı: 31 g
• Protein oranı: %13-14
• Sedim: 32 ml
• Enerji değeri: 204
• Un Verimi: % 71İ
• İkinci sınıf ekmeklik buğdaydır.

Tarımsal Özellikleri :

• Mutlak kışlık bir çeşit olup, kıraç şartlar için önerilmektedir.
  
• Soğuğa ve kurağa karşı dayanıklı bir çeşittir.
  
• Kardeşlenme özelliği ıyi olan bu çeşidin gübreye reaksiyonu iyi olup hasat zamanı geciktirilirse tane dökme eğilimi görülmektedir.
• Yağışlı yıllarda %20 oranında yatma görülmektedir.
• Verimi bölgemiz kurak şartlarında ortalama 320-450 kg/da dır.
• Sürme, rastık ve paslara orta dayanıklıdır.

Yetiştirme Tekniği:

      Mutlak kışlık olduğundan ekim kıştan önce tavsiye edilen zamanda yeşertme olarak yapılmalıdır. Ekim, iyi hazırlanmış tarlaya mibzerle yapılmalıdır. Dekara 15-16 kg tohum kullanılmalıdır. Gübrelemede saf madde olarak 6kg fosfor ekimle birlikte; 3 kg azot ekimle birlikte ve 3 kg ise sapa kalkma zamanında verilmelidir. Kardeşlenmeden sonra sapa kalmadan önce yabancı ot mücadelesi yapılmalıdır.

Tavsiye Edildiği Bölgeler: Doğu Anadolu'nun yüksek yerlerine tavsiye edilmektedir.​

PALANDÖKEN-97

Çeşit Sahibi Kuruluş:Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Tür: Triticum aestivum

Çeşidin Melezi:AU//YT54*2/N10B/3/II8260/5/PNC/CM//NB6977/3/CC/INIA//BB/4/MXP//KR/FUNO

Islah Edildiği Yer ve Yıl:Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü-1997

Morfolojik Özellikleri:

• ​Sap yapısı oldukça sağlamdır.
• Yapraklar açık yeşil renkli, tüysüz ve orta genişliktedir.
• Başaklar beyaz, kılçıklı, orta sıklıkta ve dik
• Tane beyaz, orta sert ve camsıdır.

Teknolojik Özellikleri:

• ​Hektolitre Ağırlığı: 76-78 kg/hl
• Bin tane ağırlığı: 37-40 g
• Protein oranı: %13-14
• Sedim: 30-32
• Enerji değeri: 235
• Un Verimi: %65
• İkinci sınıf ekmeklik buğdaydır.

Tarımsal Özellikleri:

•  Mutlak kışlık bir çeşit olup, kıraç şartlar için önerilmektedir.
• Soğuğa ve kurağa karşı dayanıklı bir çeşittir.
• Kardeşlenme özelliği iyi, orta geççi olan bu çeşidin gübreye reaksiyonu iyidir. 
• Verimi ise bölgemiz kurak şartlarında ortalama 350-450 kg/da dır.
• Sürme, rastık ve paslara dayanıklıdır. 

Yetiştirme Tekniği:

      Mutlak kışlık olduğundan ekim kıştan önce tavsiye edilen zamanda yeşertme olarak yapılmalıdır. Ekim, iyi hazırlanmış tarlaya mibzerle yapılmalıdır. Dekara 16-18 kg tohum kullanılmalıdır. Gübrelemede saf madde olarak 6kg fosfor ekimle birlikte; 3 kg azot ekimle birlikte ve 3 kg ise sapa kalkma zamanında verilmelidir. Kardeşlenmeden sonra sapa kalmadan önce yabancı ot mücadelesi yapılmalıdır.

Tavsiye Edildiği Bölgeler:Doğu Anadolu Bölgesi'ne tavsiye edilmektedir.​

LANCER

Çeşit Sahibi Kuruluş: Doğu Anadolu  Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü

Tür: Triticum aestivum

Çeşidin Melezi: TK/CNO//NE-451406

Islah Edildiği Yer ve Yıl: Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsü-1977

Morfolojik Özellikleri:

• ​Uzun boylu, sap yapısı incedir.
• Yapraklar açık yeşil renkli, tüysüz ve orta genişliktedir.
• Başaklar beyaz, kılçıklı, orta sıklıkta ve dik olup,
• Tane kırmızı, sert ve camsıdır.

Teknolojik Özellikleri:

• ​Hektolitre Ağırlığı: 78 kg/hl
• Bin tane ağırlığı: 34 g
• Protein oranı: %13-14
• Sedim: 31 ml
• Enerji değeri: 201
• Un Verimi: % 67
• İkinci sınıf ekmeklik buğdaydır.

Tarımsal Özellikleri:

• ​Mutlak kışlık bir çeşit olup, kıraç şartlar için önerilmektedir.
• Soğuğa ve kurağa karşı dayanıklı bir çeşittir.
• Kardeşlenme özelliği iyi olan bu çeşidin gübreye reaksiyonu iyidir.
• Zayıf sap yapısına sahip olduğundan yatmaya çok hassastır.
• Verimi ise bölgemiz kurak şartlarında ortalama 250-300 kg/da dır.
• Sürme, rastık ve paslara dayanıklıdır.

Yetiştirme Tekniği:​

     Mutlak kışlık olduğundan ekim kıştan önce tavsiye edilen zamanda yeşertme olarak yapılmalıdır. Ekim, iyi hazırlanmış tarlaya mibzerle yapılmalıdır. Dekara 15-16 kg tohum kullanılmalıdır. Gübrelemede saf madde olarak 6kg fosfor ekimle birlikte; 3 kg azot ekimle birlikte ve 3 kg ise sapa kalkma zamanında verilmelidir. Kardeşlenmeden sonra sapa kalmadan önce yabancı ot mücadelesi yapılmalıdır.

Tavsiye Edildiği Bölgeler: Doğu Anadolu'nun yüksek yerlerine tavsiye edilmektedir.​

 ​