Tarımsal üretimin ana hedefleri arasında üretimin artırılması yanında kalite yönünden de üstün nitelikli ürünlerin elde edilmesi de yer almaktadır. Buğday üretiminde bu hedeflere ulaşılmasına engel olan faktörlerden birisi de süne (Eurygaster spp., Heteroptera: Scutelleridae) zararlısıdır. Yaptığı emgi zararı ile önemli ekonomik kayıplara sebep olmakta öncelikle alım fiyatını düşürmekte, tanelerin çimlenme yeteneğini düşürmekte, ekmeklik ve makarnalık kalite özelliklerini etkilemektedir.

Paullian ve Popov (1980), bir nimfin gelişme süresi boyunca 40-55 buğday danesinde beslendiğini belirtmekte ve zarar oranının böceğin populasyon yoğunluğuna, iklim şartlarına, buğday çeşidine ve ürünün olgunlaşma süresine göre değiştiğini bildirmektedir. Popov ve ark. (1985), Romanya’da yaptıkları araştırmada %0-98.2 arasında bölgekere göre değişen parazitlenme tespit etmişler ve bölgelerinde tespit ettikleri 8 yumurta paraziti içinde en yaygın olanların Telenomus chloropus ve Trissolcus grandis Thomson. Olduğunu belirtmişlerdir. Gültekin (1990) hububatın en önemli zararlılarından olan sünenin Trakya’da eskiden beri mevcut olmasına rağmen yumurta parazitoitlerinin sağladığı doğal denge sonucu 1987 yılına kadar ekonomik bir zarara yol açmadığını ve Trakya’da en yaygın türün T.grandis olarak belirlendiğini bildirmiştir. Akıncı ve Soysal (1992), 1988-1992 yılları arasında yürüttükleri çalışmada Trakya’da 7 parazitoid türünün tespit edildiğini ve parazitlenme oranının %60-100 arasında değiştiğini belirterek, yumurta parazitoidlerinin süne populasyonu üzerinde etkinliğinin devam etmesi için doğal floranın korunmasının gerekli olduğuna dikkati çekmektedir. Şimşek ve Sezer (1985), süne yumurtalarının %20-30’nun çapa döneminde (yumurta bırakıldıktan 6-7 gün sonra gemi çapalarına benzer lekelerin oluştuğu dönem) olduğu devrede sırasıyla en az %40, %50 ve %70 parazitlenme tespit edilen tarlalardaki buğday tanelerindeki zararın önemli ölçüde olmadığını bildirmişlerdir.

Kışlaktan hububat tarlalarına göç

Kışlaktan ovaya iniş seyri; Tekirdağ, Edirne ve Kırklareli ve İstanbul illerinde kışlaklarda yapılan periyodik kontroller sonucunda belirlenmiştir.

Bölgede ilk inişler Nisan ayının ortalarında başlamakta ve Nisan sonunda tamamlanmaktadır.

Kıymetlendirme sürveyi

Bölgenin ekolojik koşulları ve kışlaklardaki inişlerde dikkate alınarak kıymetlendirme sürveyleri iller bazında yapılmıştır. Bölgede kıymetlendirme sürveyi genel olarak mayıs ayının ilk haftasında yapılmaktadır. Trakya bölgesi illerinde 0.5 ve üzerinde m²‘de KE yoğunluğu bulunan tüm alanlarda; yüksek yoğunluklardan başlamak üzere yumurta parazit ve nimf sürveyleri yapılmaktadır.

Yumurta parazit sürveyi

Trakya bölgesinde uzun yılların sonuçları da dikkate alındığında, doğadaki mevcut doğal parazitlenme süne mücadelesi açısından hayati bir önem taşımaktadır. Bu nedenle doğal parazitlenmenin boyutlarını iyi ortaya koyup, buna göre süne mücadelesinin iyi bir şekilde yönlendirilmesi temel hedef olmuştur.

Bu amacı gerçekleştirmek amacıyla yumurta parazit sürveyinin başlangıç tarihinin sağlıklı bir şekilde belirleyip yumurta parazit sürveyinin yapılmasına özen gösterilmektedir. Bunun için Mayıs ayının ilk haftasında kafes kurularak; yumurta parazit sürveyine başlama zamanı olan yumurtaların % 20-30’nun çapa dönemine gelişi izlenilmeye çalışılmıştır (Yaklaşık 3 hafta). Kafes metodunun yanı sıra bu çalışmaya paralel olarak tarlalardaki yumurta gelişimleri de izlenilmiştir. Sonuçta ekolojik koşulları da dikkate alınarak bölge illerinde yumurta parazit sürveyine mayıs ayının ortalarında başlanılmıştır.

Nimf sürveyi

Yumurta parazit sürveyi ile birlikte m²’de 0.5 ve üzerinde KE yoğunluğu bulunan bütün alanlarda nimf sürveyleri yapılmıştır. Bazı illerin lokal bazı alanlarında da gerek duyulduğunda 0.5 ‘in altına da inilmiştir. Nimf sürveylerine başlama ve bitiş tarihleri mayıs ortası ve haziran başııdr.

Kimyasal Mücadele

Trakya bölgesinde 2001 yılında Bölge illeri program toplantısında alınan ilke kararı doğrultusunda hububat ekilişlerinde süne mücadelesinin yer aletleri ile yapılması kararlaştırılmıştır.

İlaçlama yapılan tüm alanlarda ilaçlama sonraki nimf+YNE kontrolleri yapılarak ilaçlamanın sonuçları gözlenmektedir.

Emgi oranları

Trakya illerinden mücadele sonrası alınan buğday örneklerinde emgi analizleri gerçekleştirilmiş ve sonuçlar ort. % emgi olarak tespit edilmiştir.

Trakya bölgesinde 2002 yılında kış çok sert geçmiş, bu durum yumurta parazitoitleri üzerinde olumsuz etki yaratmıştır. 2002 yılında mücadelenin Trakya’da yer aletleri ile yapılması, yumurta parazitoitlerinin etkinliğinde ortaya çıkan olumsuzluklar, sünenin doğada bıraktığı yumurta sayısı ve buna bağlı olarak ta nimf yoğunluğu açısından olumlu bir etki meydana getirmiştir. Ayrıca kışlamış ergin yoğunluğunun yüksek olması (salgın yıllarını andıran bir durum) nedeniyle de yumurta sayısında da artış dikkati çekecek düzeylere ulaşmıştır. 2003, 2004 ve 2005 yıllarında bölgede yer aletleri ile başarılı bir mücadele gerçekleştirilmiştir.

2005/2006 yılı kışı da çok sert geçmiştir. Bunun sonucu olarak ta parazitoitlerin sayısında belirgin bir azalma olmuştur. Hava şartlarının mayıs ortalarına kadar kapalı ve rüzgârlı olarak seyretmesi, kıymetlendirme sürveyi çalışmalarını etkilemiştir, bununla birlikte üreticiler gübrelerini kullanmakta gecikmişlerdir. Daha sonrada yağış olmaması, bitkilerin bu gübrelerden faydalanmasını engellemiştir. Sonuç olarak genel ekilişlerde verim ve kalite olumsuz yönde etkilenmiştir.

2007 yılı kışı ılık ve kurak geçmiştir. Ancak bahar yağışları az da olsa ürünü iyileştirmiş ve kuraklık steresinden biraz kurtarmıştır. Haziran ayında yağan yağışlar, Trakya’da verimi ortalamanın biraz üzerine çıkarmıştır.

Önemli kışlakların bulunduğu Edirne, Tekirdağ ve Kırklareline ilişkin kışlak sayımları sırayla Şekil 1, 2, 3’te verilmiştir.

Trakya Bölge illerinde parazitlenme oranları Şekil 4’de verilmiştir. Parazitlenmenin Tekirdağ İlinde diğer illere göre daha düşük olmasının nedeni; özellikle parazitoitlerin faal olduğu dönemde kışlamış erginlere karşı gerçekleştirilen talimat dışı ilaçlamaların parazitoitler üzerindeki olumsuz etkileridir. Kıymetlendirme, yumurta parazit ve nimf sürveylerine göre 2002-2007 yıllarında kimyasal mücadele yapılmasına izin verilen alanlar Çizelge 1’de verilmiştir.

Süne Emgi analizi yapmak üzere illerden toplanan örnek sayıları yıllar itibarıyla Çizelge 2’de verilmiştir. Buna göre Bölge illerinden mücadele sonrası alınan buğday örneklerinde emgi analizleri tespit edilmiş ve sonuçlar ort. % emgi olarak Çizelge 3’te verilmitir.

Çizelge.1 Süne mücadelesi kimyasal ilaçlama yapılan alanlar (2002-2007)

Çizelge 2. Süne emgi analizi için toplanan örnek sayıları (adet) (2002-2007)

Çizelge 3. Süne emgi analiz sonuçları (2002-2007)