1.Tritikalenin Önemi :
Tritikale bitkisi, buğday x çavdarmelezinden ABD, Polonya, Kanada ve Meksika (CIMMYT’de) gibi bir çok ülkede uzun süre devam eden ıslah çalışmaları sonucu marjinal, fakir tarım alanlarından dekardan alınan verimi artırmak suretiyle, hızla artan Dünya nüfusunun gıda ihtiyacını karşılamak amacıyla geliştirilmiştir. Tritikale elde edilmesinde kullanılan ana (buğday) ve baba (çavdar) bitkilerin kromozom sayılarına göre tetrapoloid, hekzoploid veya oktoploid yapıda olabilir. Bugün başarılı olan tritikale tipleri, makarnalık buğday ile çavdar melezinden elde edilen hekzoploid (2n=42) genotipe sahip olan sekonder amfidiploidlerdir. Tritikalenin kıraç, marjinal alanlardaki alanlara adaptasyonu ve verim potansiyeli A ve B genomuna sahip makarnalık buğday ebeveyninden, soğuk, asitli topraklarda yetişebilme özelliği R genomuna sahip çavdardan gelmektedir. Buğday ve arpanın verimli ve kaliteli yetişmediği tarla koşullarında tritikale yüksek verim potansiyeline sahiptir. Tritikale buğday ve arpaya göre biotik ve abiotik stress koşullarına daha fazla dayanıklıdır.
2. Tritikale Çeşitleri:
Türkiye'de Tarım ve Köyişleri Bakanlığınca üretim izinli olan tritikale çeşitleri Tatlıcak-97, Melez-2001, Mihkam-2002, Karma-2000, Presto, Tacettinbey, Ege Yıldızı’ dır.
- 3.Tritikalenin Bitkisel Özellikleri:
Tritikale, makarnalık baba ebeveynden gelen özellikler ile yetersiz yağış alan kurak tarım alanlarına iyi uyum gösterir ve diğer tahıllara göre birim alandan daha yüksek tane verimi verebilir. Tritikale, baba ebeveyn çavdar bitkisinden kötü yetişme koşullarına mukavemet özelliklerini aldığı için;
¨ Tuzlu tarım alanlarında,
¨ Bor fazlalılığı yani toksitesi olan arazilerde,
¨ Molibden, çinko gibi mikro besin maddesi noksanlığı görülen tarlalarda,
¨ Bazı hastalıkların görüldüğü problemli tarım alanlarında buğday ve arpadan daha iyi sonuç vermektedir.
Bu gibi problemli alanlarda buğday ve arpa ancak 200-250 kg/da tane verimi verirken, tritikaleden 400 ile 500 kg/da arasında tane verimi alınmaktadır. Tritikale bitkisinin boyu yetişme koşullarına da bağlı olarak 110-120 cm, başak renkleri fizyolojik olumda çeşide göre açık sarıdan, kahverengiye kadar değişir. Hayvan yemi olarak dane, kaba yem üretiminde büyük potansiyele sahiptir. Otlatma amacıyla tritikale ekilebilir.
3.1. Bazı Kalite özellikleri:
- Danede protein oranı %12-14,
- Hektolitre ağırlığı 70-75 kg/Hl,
- Bin dane ağırlığı 34-39 gr,
- Erken hasat olumuna gelir,
- Dane dökmez,
- 4.Tritikalenin Yetiştirilmesi:
Toprak hazırlığı buğday bitkisinde olduğu gibidir. Tritikale, kışlık bir hububat bitkisi olduğundan Trakya'da 15 Ekim - 15 Kasım tarihleri arasında ekilebilir. Dekara 20 kg civarında tohum yeterli olmaktadır. Normal hububat mibzeri ile 5-6 cm derinliğe ekim yapılabilir.
4.1. Gübreleme:
Tritikale tarımında en doğru gübreleme toprak analizi sonuçlarına göre yapılabilir. Genel olarak Tritikale gübrelemesinde ise kuruda Trakya koşullarında 12 kg/da saf azot kullanan bir üretici bu oranı sulu şartlarda 14 kg/da’ a çıkarabilir. Çünkü sulu şartlarda dekardan alınması hedeflenen ürün miktarı kurudakine göre en azından % 50 daha yüksektir.
4.2. Tritikale Tarımında Kuruda ve Suluda Kullanılacak Gübre Dozları:
Dengeli gübreleme için toprak analizi yaptırılmalıdır. Genel olarak Tritikale tarımında fosforlu gübrelerin ekimden önce toprağa verilmesi, bitkiler tarafından ileri ki gelişme dönemlerinde kolay ve yeterli alınmasını sağlar. Azotlu gübrelerin ideal uygulanması üçe bölünerek yapılır. Birinci uygulamada azotlu gübrenin üçte biri ekimden önce veya ekimle birlikte amonyum sülfat (%21) formunda veya 18-46-0 ile 20-20-0 kompoze gübrelerinden birini kullanarak dekara 25 kg, ikinci uygulamada diğer üçte biri şubat ayı sonunda üre formunda 10 kg/da , son üçte birlik kısımda mart ayı sonu veya nisan ayı başında amonyum nitrat (%26) formunda olmak üzere 15 kg/da hesabıyla tarlaya verilmesi uygundur.
4.3. Tritikale Tarımında Yabancı Ot Mücadelesi:
Tritikale tarımında yabancı ot mücadelesi aynı buğday tarımında olduğu gibi kültürel tedbirlerle ve kimyasal yöntemlerle yapılmaktadır. Kimyasal yol ile yabancı ot kontrolünde tarlada bulunan yabancı ot türüne göre seçilecek herbisitler ekim sonrası veya çıkış sonrası ilkbaharda otların 2-4 yaprak devresinde kullanılabilir.
4.4. Hasat:
Tritikale hasadı, normal buğday hasadı için ayarlı biçer döğer ile yapılabilir. Bitkiler hasat olumuna geldiğinde gündüzleri sabah çiğ kalkınca saat 10'dan sonra buğday gibi normal yükseklikten hasadı yapılır.
5. Sonuç:
Tritikale tarımında yüksek verim alabilmek için iyi bir toprak hazırlığı, zamanında ekim, toprak analizine dayalı bir gübreleme, doğru bir yabancı ot mücadelesi ve zamanında hasat yapılmalıdır. Tritikale tarımı konusunda karşılaşacağınız sorunların çözümü konusunda Araştırma Enstitüleri ile Tarım İl ve İlçe Müdürlüklerine danışılması önerilir. ÜRÜNÜNÜZ BOL VE KAZANCINIZ BEREKETLİ OLSUN.
